„საქართველოს კონსტიტუცია საარჩევნო სამართლის მხოლოდ ძირითად პრინციპებს ადგენს, მათი რეგულირება კი ხდება სპეციალური კანონმდებლობის საფუძველზე, რომელიც უფლებამოსილია, დაადგინოს საარჩევნო ცენზი, რომელსაც უნდა აკმაყოფილებდეს პირი საარჩევნო ხმის უფლების მოსაპოვებლად. ეჭვგარეშეა, რომ პრაქტიკულად ყველა ქვეყნის კონსტიტუცია და კანონმდებლობა შეიცავს, მითითებებს მისი მოქალაქეების საარჩევნო უფლების გარკვეულ შეზღუდვებთან დაკავშირებით და აწესრიგებს სხვადასხვა სახის საარჩევნო ცენზებს. რაც შეეხება თავად საარჩევნო ცენზის დანიშნულებას, უნდა ითქვას, რომ იგი არ მიიჩნევა და არც შეიძლება მიჩნეულ იქნეს არადემოკრატიულობის მაჩვენებლად. ვინაიდან ქვეყანაში, სადაც არ არის დაწესებული არც ერთი სახის საარჩევნო ცენზი (და ასეთი ქვეყანა არ არსებობს) წარმოუდგენელია ნორმალური საარჩევნო პროცესის ჩატარება. ქვეყანაში საარჩევნო პროცესებთან მიმართებაში, თავად არჩევნების ჩატარების შეუძლებლობის ჩათვლით.“
„სამართლებრივი ქვეყნების საარჩევნო პრაქტიკიდან გამომდინარე, სახელმწიფოს საარჩევნო უფლების განხორციელებაზე შეზღუდვების დადგენის ფართო ზღვარი აქვს მინიჭებული. მას შეუძლია შეზღუდვას დაუქვემდებაროს როგორც აქტიური, ისე პასიური საარჩევნო უფლება, თუმცა ეს შეზღუდვები თვითნებური არ უნდა იყოს. თავისუფალი არჩევნების უფლების განხორციელებაზე შეზღუდვები დასაშვებია მხოლოდ მაშინ, თუ ისინი გონივრულია, დემოკრატიის თანამედროვე გაგების თანახმად, საარჩევნო უფლების ფარგლებში ჯერ კიდევ აქვს ადგილი გამორიცხვის პრინციპს, ანუ ქვეყნის კანონმდებლობის მიერ იმ კატეგორიის პირთა ჩამონათვალის გაკეთებას, რომელიც საარჩევნო უფლებით არ სარგებლობს.“
„საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლის პირველი პუნქტი ქმნის კონსტიტუციურ-სამართლებრივ გარანტიას, რომ საქართველოს ყოველმა მოქალაქემ თავისუფალი ნების გამოვლინების საწყისებზე მიიღოს მონაწილეობა სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნებში. საარჩევნო უფლების რეალიზაცია გულისხმობს, რომ მოქალაქეს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, გავლენა მოახდინოს არჩევნების შედეგებზე. აღნიშნულის გათვალისწინებით, აქტიური საარჩევნო უფლება მნიშვნელოვნად იზღუდება ამომრჩევლის ხმის გავლენის დამცრობით.“
„საარჩევნო უფლება შინაარსს დაკარგავს მასზე თანაბარი ხელმისაწვდომობის არარსებობისას. არჩევნების მიზანი სწორედ მოქალაქეთა ნების შესაბამისი წარმომადგენლობის უზრუნველყოფაა, აქედან გამომდინარე – არჩევნებმა უნდა უზრუნველყოს მოქალაქეთა თავისუფალი, ნამდვილი ნების შესაბამისი წარმომადგენლობა სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების ფორმირებისას. მოქალაქეთა ნამდვილი ნების შესაბამისი ფორმაციის მიღწევა შეუძლებელი იქნება, თუ საარჩევნო სისტემა ვერ უზრუნველყოფს მოქალაქეთა ნების ადეკვატურ ასახვას არჩევნების შედეგებზე. აღნიშნული მიზნის მისაღწევად კანონმდებელი ვალდებულია, შექმნას შესაბამისი გარანტიები, რომ მოქალაქეებს ჰქონდეთ თანაბარი წვდომა არჩევნებზე და თანაბარი შესაძლებლობა, გავლენა იქონიონ არჩევნების საბოლოო შედეგებზე. მხოლოდ ასეთი სისტემის არსებობისას იქნება შესაძლებელი, რომ სრულყოფილად განხორციელდეს დემოკრატიული წარმომადგენლობა, რომელსაც ექნება მოქალაქეთა ნებით განმტკიცებული საზოგადოებრივი ლეგიტიმაცია.“
„როგორც აღინიშნა, საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლის პირველი პუნქტით განმტკიცებული საარჩევნო უფლების განხორციელების უპირველესი მიზანი და საფუძველია მოქალაქეთა ნების ასახვა არჩევნების საბოლოო შედეგებზე. შესაბამისად, ამ უფლების მნიშვნელოვანი კომპონენტია ამომრჩევლების შესაძლებლობა, გავლენა მოახდინონ არჩევნების შედეგზე. სადავო ნორმებიდან გამომდინარე, ამომრჩევლის ხმის „წონის“ და გავლენის დაკარგვა, დამცრობა, ცხადია, ართმევს ამომრჩეველს აქტიური საარჩევნო უფლების ეფექტიანად განხორციელების შესაძლებლობას. ამის საპირისპიროდ, იზრდება იმ ამომრჩევლების მიერ არჩევნების შედეგებზე გავლენის მოხდენის შესაძლებლობა, ვისი ხმის „წონაც“ გაზრდილია. ასეთი საარჩევნო სისტემა ანიჭებს მოქალაქეებს არათანასწორ შესაძლებლობებს და ვერ უზრუნველყოფს კონსტიტუციის შესაბამისი არჩევნების ჩატარებას და ამომრჩევლების ნების ადეკვატურად ასახვას არჩევნების საბოლოო შედეგებზე, რაც, უდავოდ, დემოკრატიული მმართველობის პრინციპის საწინააღმდეგოა.“
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ იმ პირობებში, როდესაც სადავო ნორმიდან გამომდინარე, ამომრჩეველთა ერთი ნაწილის ხმის „წონა“ მრავალჯერ აღემატება მეორე ნაწილის ხმის „წონას“, ეს იწვევს მაღალი ხარისხის დისპროპორციას. ცალკეულ მუნიციპალიტეტებში რეგისტრირებული ამომრჩევლების რაოდენობის გათვალისწინებით, ამომრჩეველთა მნიშვნელოვანი ნაწილის გავლენა საარჩევნო პროცესებზე იმდენად შემცირებულია, რომ განაპირობებს საარჩევნო უფლების გაუმართლებელ, დაუსაბუთებელ შეზღუდვას. როგორც აღინიშნა, რიგ შემთხვევებში ხმათა თანაბრობის პრინციპიდან გადახრა დასაშვებია, თუმცა აუცილებელია, გადახრა იყოს მინიმალური და განპირობებული ობიექტური ფაქტორებიდან.“
„საკონსტიტუციო სასამართლომ დაადგინა, რომ ხმათა თანაბრობის მოთხოვნიდან გადახვევა არ არის გამართლებული მოპასუხის მიერ დასახელებული ლეგიტიმური მიზნით – მუნიციპალიტეტების ტერიტორიული წარმომადგენლობით, რადგან, პირველ რიგში, დადგინდა, რომ მუნიციპალიტეტები არ წარმოადგენენ ისეთი კონსტიტუციურ-სამართლებრივი სტატუსის მქონე სუბიექტებს, რომ სავალდებულო წესით ჰყავდეთ წარმომადგენელი საქართველოს პარლამენტში. ამავე დროს, არ დადასტურდა, რომ არსებობს სადავო ნორმებით გათვალისწინებული ყველა ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეულის – მუნიციპალიტეტის ტერიტორიული წარმომადგენლობის ინტერესი, რაც გაამართლებდა სადავო ნორმით გათვალისწინებულ დიფერენცირებას.“
„საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლის სიტყვასიტყვითი განმარტება მიუთითებს, რომ საარჩევნო უფლებით დაცულია ნებისმიერი სახელმწიფო და თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნებში მონაწილეობის უფლება. აღნიშნულის მიუხედავად, საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლის შინაარსისა და მიზანმიმართულების ანალიზი და სისტემური გააზრება მიუთითებს, რომ საარჩევნო უფლებით არ არის დაცული ისეთ არჩევნებში მონაწილეობა, რომელიც კონსტიტუციით არ არის მოაზრებული. საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლით აღიარებულ საარჩევნო უფლებას „მოქმედებაში მოჰყავს“ დემოკრატია და უზრუნველყოფს ხელისუფლების ხალხის ნების შესაბამისად ფორმირებას. ამდენად, იმ შემთხვევაში, როდესაც კანონმდებელი კონსტიტუციიდან მომდინარე ვალდებულების ფარგლებში ხალხის მონაწილეობის უზრუნველსაყოფად ადგენს პირდაპირ, საყოველთაო არჩევნებს, ეს არჩევნები წარმოადგენს კონსტიტუციით მოაზრებული საარჩევნო სისტემის ნაწილს და ექცევა კონსტიტუციის 28-ე მუხლით დაცულ სფეროში.“
„ფაქტი, რომ საკრებულოს წევრის ან გამგებლის/მერის თანამდებობის დასაკავებლად საქართველოს პარლამენტმა საყოველთაო, პირდაპირი არჩევნების ჩატარება დაადგინა, თავისთავად არ განაპირობებს ამ არჩევნების კონსტიტუციის 28-ე მუხლის დაცულ სფეროში მოქცევას და მასზე კონსტიტუციის ხსენებული დებულების მოთხოვნების გავრცელებას. საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლი მიუთითებს „სახელმწიფო და თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნებში“ მონაწილეობაზე. შესაბამისად, უნდა დადგინდეს, რას გულისხმობს „სახელმწიფო და თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნები“ კონსტიტუციის 28-ე მუხლის მიზნებისთვის.
საქართველოს კონსტიტუცია ითვალისწინებს სახელმწიფო თანამდებობის პირების – საქართველოს პარლამენტის წევრის (საქართველოს კონსტიტუციის 49-ე მუხლი) და საქართველოს პრეზიდენტის (საქართველოს კონსტიტუციის 70-ე მუხლი), ასევე ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს – საკრებულოს პირდაპირ არჩევნებს (საქართველოს კონსტიტუციის 1011 მუხლი). ამასთან, საქართველოს კონსტიტუციის გარდამავალი დებულებებით, კერძოდ, კონსტიტუციის 1043 მუხლის მე-2 პუნქტით დადგინდა, რომ 2010 წელს უნდა ჩატარებულიყო ქალაქ თბილისის მერის პირდაპირი არჩევნები. საქართველოს კონსტიტუცია არ მიუთითებს სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობის სხვა ორგანოების არჩევაზე.
საკითხის განმარტებისას მნიშვნელოვანია მხედველობაში იქნეს მიღებული კონსტიტუციის ისტორიული ნება. საქართველოს კონსტიტუციის მე-2 მუხლის მე-4 პუნქტის მე-2 წინადადება (2004 წლის 6 თებერვლის კონსტიტუციური კანონით ჩამოყალიბებული რედაქცია) ითვალისწინებდა, რომ ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი და აღმასრულებელი ორგანოების ხელმძღვანელთა თანამდებობა არჩევითია. „საქართველოს კონსტიტუციაში ცვლილებებისა და დამატებების შეტანის შესახებ“ საქართველოს 2010 წლის 15 ოქტომბრის კონსტიტუციური კანონით კონსტიტუციაში შევიდა ცვლილებები და მე-2 მუხლის მე-4 პუნქტის ზემოხსენებული წინადადება ამოღებულ იქნა. ამასთან, საქართველოს კონსტიტუციას დაემატა 1011 მუხლი, რომლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობით ორგანოს – საკრებულოს ირჩევენ თვითმმართველი ერთეულის ტერიტორიაზე რეგისტრირებული საქართველოს მოქალაქეები პირდაპირი, საყოველთაო, თანასწორი საარჩევნო უფლების საფუძველზე, ფარული კენჭისყრით. ეს გარემოება დამატებით მიუთითებს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის ნებას/მოთხოვნას არ წარმოადგენს ადგილობრივი თვითმმართველობის აღმასრულებელი ორგანოების (მერის/გამგებლის) არჩევა.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, კიდევ უფრო ცხადი ხდება, რომ საქართველოს კონსტიტუცია არ ითვალისწინებს ადგილობრივი თვითმმართველობის აღმასრულებელი ორგანოების არჩევნებს. ამდენად, საქართველოს კონსტიტუცია კანონმდებელს უტოვებს მიხედულებას, განსაზღვროს აღნიშნული თანამდებობის დაკავების წესი, რომელიც, თავის მხრივ, შესაბამისობაში უნდა იყოს საქართველოს კონსტიტუციასთან.“
საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/3/600, 17 მაისი, 2017
„ამა თუ იმ ორგანოს კონსტიტუციური სტატუსი თავისთავად არ გულისხმობს მისი საყოველთაო, ფარული არჩევნების გზით ფორმირებას. საქართველოს კონსტიტუცია თავად განსაზღვრავს კონსტიტუციური უფლებამოსილების განმახორციელებელი ორგანოების დანიშვნის/არჩევის წესს. მაგალითად, საქართველოს პარლამენტის წევრი და საქართველოს პრეზიდენტი პირდაპირი არჩევნების შედეგად არჩევითი თანამდებობებია. საქართველოს კონსტიტუცია ასევე განსაზღვრავს საქართველოს უზენაესი და საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის, ეროვნული ბანკის საბჭოს წევრის არჩევის/დანიშვნის, საქართველოს მთავრობის ფორმირების წესს. ზოგიერთი კონსტიტუციური ორგანოს ფორმირების წესის განსაზღვრას საქართველოს კონსტიტუცია მიანდობს კანონს, მაგალითად, საქართველოს კონსტიტუციის 861 მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს შექნის წესი განისაზღვრება ორგანული კანონით. საყოველთაო არჩევნების წესით თანამდებობის დაკავებას საქართველოს კონსტიტუცია ადგენს ისეთ თანამდებობებთან მიმართებით, რომელთა არჩევაც სრულად არის მინდობილი პოლიტიკურ პროცესზე, ხალხის მიერ გამოხატულ სურვილზე, ფარულ ნებაზე, რომელიც დასაბუთებას არ საჭიროებს. სწორედ ასეთი თანამდებობის პირების პასიური საარჩევნო უფლების გარანტირებას ემსახურება საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლის პირველი პუნქტი. ასევე აღსანიშნავია, რომ საკითხი, თუ რომელი სახელმწიფო ორგანო იქნება არჩევითი, არ წარმოადგენს დემოკრატიული მმართველობის ერთგვაროვან მოთხოვნას (სახელმწიფო წარმომადგენლობითი ორგანოს გარდა) და ეს, როგორც წესი, დამოკიდებულია სახელმწიფო მოწყობის თაობაზე კონსტიტუციაში გამოხატულ ნებაზე.
საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლით დაცული სფეროს ხელოვნური გაფართოება და მასში კონსტიტუციის მოთხოვნების მიღმა დადგენილი არჩევნების მოქცევა გამოიწვევს კონსტიტუციის აღნიშნული მუხლით დაცული სფეროს მნიშვნელოვანი ნაწილის დამოკიდებულებას მიმდინარე კანონმდებლობაზე. ამგვარი განმარტებით, გართულდება არჩევნების კონსტიტუციურსამართლებრივი ბუნების შენარჩუნება. საკონსტიტუციო სასამართლოს ცალსახა და თანმიმდევრული მიდგომით კონსტიტუციური უფლებების ფარგლები და შინაარსი თავად კონსტიტუციითვეა განსაზღვრული. იმ შემთხვევაში, თუ ჩაითვლება, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლი იცავს ისეთ არჩევნებში მონაწილეობის უფლებას, რომელიც კონსტიტუციით არ არის დადგენილი, თუმცა დაწესდა კანონით, შეიქმნება მოცემულობა, რომ კონსტიტუციური უფლების შინაარსი განისაზღვრება იმის მიხედვით, რა არის დადგენილი ან რა დადგინდება კანონმდებლობით. ამგვარი დაშვება პრინციპულად ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის სულისკვეთებას – ეფექტურად იყოს დაცული ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები.
ბუნებრივია, მმართველობის მოდელისა და სხვა ინდივიდუალური მახასიათებლების მიხედვით შეიძლება იცვლებოდეს დემოკრატიული წყობის მოთხოვნები პირდაპირი არჩევნების გზით ასარჩევი თანამდებობის პირების/ორგანოების ჩამონათვალთან მიმართებით, თუმცა დემოკრატიული მმართველობის არსებობა წარმოუდგენელია არჩევნების გარეშე. არჩევნებით თანამდებობის დაკავება წარმოადგენს დემოკრატიული მმართველობის რეალიზების შეუცვლელ მექანიზმს. საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლი არეგულირებს წარმომადგენლობითი დემოკრატიის ფუნქციონირებისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან პროცესს და თავისი არსით ვერ იქნება კანონმდებლის დისკრეციულ უფლებამოსილებას მიკუთვნებული სფერო.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლით დაცული სფეროს ფარგლები უნდა განისაზღვროს არჩევნების კონსტიტუციური ბუნების გათვალისწინებით და არა კანონმდებლის მიერ თავისუფალი მიხედულების ფარგლებში მიღებული გადაწყვეტილებებით. საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლით დაცული სფერო, პასიური საარჩევნო უფლების კონტექსტში, მიემართება მხოლოდ იმ თანამდებობებს, რომლებიც კონსტიტუციის მიხედვით ასარჩევად არის მიჩნეული.“
საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/3/600, 17 მაისი, 2017
„საქართველოს კონსტიტუციის 101¹ მუხლი ადგენს ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს – საკრებულოს არჩევნებს. აქედან გამომდინარე, საკრებულოს არჩევნები წარმოადგენს კონსტიტუციით განსაზღვრულ არჩევნებს და სადავო ნორმების იმ ნაწილის კონსტიტუციურობას, რომელიც შეეხება საკრებულოს წევრობის კანდიდატისათვის დადგენილ შეზღუდვას, საკონსტიტუციო სასამართლო შეაფასებს საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებით.“
საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/3/600, 17 მაისი, 2017
„საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების თანახმად, „საქართველოს ყოველ მოქალაქეს 18 წლის ასაკიდან აქვს რეფერენდუმში, სახელმწიფო და თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნებში მონაწილეობის უფლება“. საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლის პირველი წინადადება განამტკიცებს არჩევნებში მონაწილეობის უფლებას.
დემოკრატიული მმართველობა და ფუნქციონირება მჭიდროდ არის დაკავშირებული ხალხის ნებასთან. საარჩევნო უფლების მქონე სუბიექტს აქვს/უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა მიიღოს მონაწილეობა არჩევნებში, ხმა მისცეს მისთვის სასურველ კანდიდატს და არჩეულ იქნეს შესაბამის თანამდებობაზე.
საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცული უფლება არ არის აბსოლუტური და მისი შეზღუდვა შესაძლებელია, თუმცა თანაზომიერების პრინციპის განუხრელი დაცვით და იმგვარად, რომ არ დაირღვეს აღნიშნული მუხლით დაცული უფლების არსი. ამ თვალსაზრისით, უპირველესად უნდა განისაზღვროს ამ უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციით დასაშვები ფარგლები.
როგორც წესი, ძირითადი უფლებების დამდგენი კონსტიტუციური ნორმები თავად მიუთითებენ შესაბამისი უფლებების შეზღუდვის საფუძვლებზე. ამ ნორმებისგან განსხვავებით, საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლი არ შეიცავს ლეგიტიმური მიზნების ზოგად ჩამონათვალს. ამ მუხლის პირველი პუნქტი განსაზღვრავს საარჩევნო უფლების მქონე სუბიექტებს – საქართველოს ყოველი მოქალაქე, რომელმაც მიაღწია 18 წლის ასაკს. ამავე მუხლის მე-2 პუნქტი კი მიუთითებს არა შეზღუდვის დადგენის ზოგად საფუძველზე, არამედ საარჩევნო უფლების მქონე სუბიექტებისგან ამორიცხავს მკაფიოდ განსაზღვრულ პირთა წრეს.
ამასთან, როგორც უკვე აღინიშნა, საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლით დაცული სფერო მოიცავს მხოლოდ საქართველოს კონსტიტუციით განსაზღვრულ სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნებში მონაწილეობას. საქართველოს კონსტიტუცია ითვალისწინებს სამი ორგანოს: სახელმწიფო ორგანოების – საქართველოს პარლამენტის, საქართველოს პრეზიდენტის და ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს – საკრებულოს არჩევითობას.
აღსანიშნავია, რომ არჩევითი თანამდებობის დასაკავებლად ამა თუ იმ ცენზის დაწესება წარმოადგენს დამკვიდრებულ კონსტიტუციურსამართლებრივ ინსტიტუტს და ამგვარი მოთხოვნის არსებობა, თავისთავად, არ არის შეუთავსებელი დემოკრატიულ მმართველობასთან. ამასთან, გასათვალისწინებელია, რომ საქართველოს კონსტიტუცია განსაზღვრავს არა მხოლოდ ასარჩევი თანამდებობის პირების ნუსხას, არამედ, იმავდროულად, ადგენს სხვადასხვა სახის შეზღუდვებს/ცენზებს, რომლებიც კონსტიტუციის 28-ე მუხლით პირდაპირ არ არის გათვალისწინებული. მაგალითისათვის, კონსტიტუციის 49-ე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად დადგენილია საქართველოს პარლამენტის წევრად არჩევისთვის ასაკობრივი ცენზი – 21 წელი, ხოლო საქართველოს კონსტიტუციის 70-ე მუხლის მე-2 პუნქტი ადგენს განსაკუთრებულ მოთხოვნებს საქართველოს პრეზიდენტობის კანდიდატისთვის, იქნება ეს ასაკობრივი თუ ბინადრობის ცენზები.
საქართველოს პარლამენტის წევრის ან საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნებისგან განსხვავებით, საქართველოს კონსტიტუცია არ ითვალისწინებს ბინადრობის ცენზს ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს – საკრებულოს არჩევნებში მონაწილეობისათვის. შესაბამისად, სადავო ნორმებით დადგენილი ცენზი წარმოადგენს საარჩევნო უფლების შეზღუდვას და საჭიროებს შესაბამის კონსტიტუციურსამართლებრივ საფუძვლებს.“
საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/3/600, 17 მაისი, 2017
„არჩევნების მთავარი დანიშნულება ხალხის ნების ადეკვატურ ასახვასა და სახალხო სუვერენიტეტის რეალიზებაში მდგომარეობს. საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლით დაცულ სფეროში ჩარევა და საარჩევნო უფლების მქონე პირებისთვის პასიური თუ აქტიური საარჩევნო უფლების შეზღუდვა ყოველთვის მკაცრ კონსტიტუციურსამართლებრივ შეფასებას საჭიროებს. საარჩევნო პროცესის დემოკრატიული ბუნებიდან გამომდინარე, ამგვარი შეზღუდვის გამამართლებელი ლეგიტიმური მიზანი ვერ იქნება უკეთესი, თანამდებობასთან უფრო შესაბამისი, კვალიფიციური კანდიდატის არჩევის უზრუნველყოფა.“
საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/3/600, 17 მაისი, 2017
„არჩევნების გზით თანამდებობის დაკავება სრულად არის მინდობილი პოლიტიკურ პროცესს და თანამდებობაზე აირჩევა არჩევნებში გამარჯვებული სუბიექტი. ასარჩევ თანამდებობასთან კანდიდატის შესაბამისობის საკითხი წყდება ამომრჩევლის ნების და არა კანონმდებლის მიერ დადგენილი კრიტერიუმების შესაბამისად.
კანონმდებელი უფლებამოსილი და, ხშირ შემთხვევაში, ვალდებულიცაა მოაწესრიგოს არჩევნებთან დაკავშირებული გარკვეული საკითხები, მაგალითად, ხმის მიცემის, კანდიდატების რეგისტრაციის პროცედურული ურთიერთობები და ა.შ. თუმცა განსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო, როდესაც კანონმდებელი აწესებს მატერიალურ შეზღუდვებს საარჩევნო უფლებით სარგებლობასთან დაკავშირებით და პირს უზღუდავს არჩევნების გზით თანამდებობის დაკავების უფლებას.“
საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/3/600, 17 მაისი, 2017
„საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლით დაცულ სფეროში ამგვარი ჩარევა არა მხოლოდ ზღუდავს პასიურ საარჩევნო უფლებას, არამედ გავლენას ახდენს ამომრჩევლის ნების ადეკვატურ ასახვაზე. ამდენად, მიზანშეწონილობის კუთხით საარჩევნო უფლებით სარგებლობაზე კანდიდატისთვის შეზღუდვების დაწესების დაშვებამ შესაძლოა საფრთხე შეუქმნას დემოკრატიულ მმართველობას. არც ერთ სახელმწიფო ორგანოს, მათ შორის, არც სასამართლოს არ აქვს სათანადო კომპეტენცია, კონსტიტუციის მიღმა დაადგინოს/შეაფასოს საარჩევნო უფლებით სარგებლობის მიზანშეწონილობის კრიტერიუმები და მათი მართლზომიერება. სხვაგვარად, ამგვარი შეზღუდვის არსებობა/დასაშვებობა, ექსკლუზიურად, საქართველოს კონსტიტუციაზეა დამოკიდებული.
გასათვალისწინებელია, რომ არჩევნები არის დემოკრატიის აუცილებელი მოთხოვნა, თუმცა, იმავდროულად, ის შეიცავს საფრთხეებს დემოკრატიული მმართველობისთვის. აქედან გამომდინარე, ყურადღების მიღმა ვერ დარჩება ის გარემოება, რომ დემოკრატიული პროცესების ბოროტად გამოყენებით, შესაძლებელია თავად დემოკრატიულ მმართველობასა და ფუნდამენტურ კონსტიტუციურ პრინციპებს შეექმნას საფრთხე. პასიური საარჩევნო უფლებით დადგენილი შეზღუდვებიდან უნდა გამოიყოს შემთხვევები, როდესაც საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლით დაცულ უფლებაში ჩარევის ლეგიტიმური მიზანია არა კანდიდატის შესაბამისობის უზრუნველყოფა დასაკავებელ თანამდებობასთან, ან საუკეთესო კანდიდატის შერჩევა, არამედ ამა თუ იმ პირის თანამდებობაზე არჩევით მომდინარე საფრთხეების პრევენცია. მაგალითად, პასიური საარჩევნო უფლებით სარგებლობა შესაძლოა აეკრძალოს პირს ან პოლიტიკურ გაერთიანებას, რომლის მიზანია კონსტიტუციური წესწყობილების დამხობა. საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, დაუშვებელია ისეთი საზოგადოებრივი და პოლიტიკური გაერთიანების შექმნა და საქმიანობა, რომლის მიზანია საქართველოს კონსტიტუციური წყობილების დამხობა ან ძალადობით შეცვლა, ქვეყნის დამოუკიდებლობის ხელყოფა, ტერიტორიული მთლიანობის დარღვევა, ან რომელიც ეწევა ომის ან ძალადობის პროპაგანდას, აღვივებს ეროვნულ, კუთხურ, რელიგიურ ან სოციალურ შუღლს. ნათელია, რომ საქართველოს კონსტიტუცია თავად გამორიცხავს პოლიტიკური პროცესებიდან და მმართველობის სისტემიდან გარკვეულ ძალადობრივ სუბიექტებს.
ბუნებრივია, ამგვარი საფრთხეების და მათი პრევენციის შესაძლო მეთოდებს კონსტიტუცია ამომწურავად ვერ განსაზღვრავს. ამდენად, კანონმდებელი უფლებამოსილია, კონსტიტუციაში პირდაპირ მითითებული ცენზების გარდა განსაზღვროს საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლით დაცული უფლების შეზღუდვის საფუძვლები, თუმცა ეს დაკავშირებული უნდა იყოს იმ საფრთხეების პრევენციასთან, რომლებიც მომდინარეობს ამა თუ იმ პირის თანამდებობაზე არჩევიდან და არა კანდიდატის არჩევის პოლიტიკური მიზანშეწონილობიდან. ამგვარი შეზღუდვები, რა თქმა უნდა, თანაზომიერი უნდა იყოს და უნდა შეესაბამებოდეს საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლის მოთხოვნებს.
როგორც აღინიშნა, საქართველოს კონსტიტუცია არ განსაზღვრავს სპეციალურ მოთხოვნებს, ცენზებს საკრებულოს წევრთან მიმართებით. ამასთან, საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელს არ მიუთითებია რაიმე საფრთხეზე, რომლის პრევენციასაც სადავო ნორმები ემსახურება და ეს არც სადავო რეგულირების არსიდან გამომდინარეობს. მოპასუხის მიერ მოყვანილი არგუმენტაცია მხოლოდ უკეთესი, ასარჩევ თანამდებობასთან ობიექტურად ყველაზე შესაფერისი კანდიდატის შერჩევის უზრუნველყოფას მიემართებოდა, რაც ვერ გამოდგება პასიური საარჩევნო უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმურ საფუძვლად.“
საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/3/600, 17 მაისი, 2017