„სასამართლო კოლეგიის აზრით, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, ნებისმიერი სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლება არ არის უპირობო უფლება. საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველ პუნქტში მითითებულ „კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებში“ უნდა ივარაუდებოდეს მოსამართლის თანამდებობაზე დასანიშნი პირისათვის წაყენებული მაღალი არამარტო პროფესიული, არამედ პიროვნული თვისებები. ასეთად კი ვერ ჩაითვლება სადავო ნორმის საფუძველზე მოსამართლის თანამდებობიდან გათავისუფლებული პირი. უნდა ითქვას რომ დასახელებული კანონით მკაცრადაა განსაზღვრული ამ კატეგორიის მოქალაქეთა ადგილი დისციპლინურ სამართალწარმობასთან დაკავშირებით. მათი საჩივრები თუ განცხადებები მოსამართლის მიმართ მხოლოდ დისციპლინური საქმის აღძვრის საბაბი ხდება და ისინი არ წარმოადგენენ სამართალწარმობის პროცესის აუცილებელ მონაწილეებს.“
„დისციპლინური სამართალწარმოების პროცესის კონფიდენციალურობა დაკავშირებულია სასამართლოსა და მოსამართლის მაღალ საზოგადოებრივ ავტორიტეტთან და მის დაცვა-შენარჩუნებასთან. „ძირითადი პრინციპები სასამართლოს დამოუკიდებლობის შესახებ“ ადგენს, რომ მოსამართლის „საკითხის გამოძიების საწყის ეტაპზე დაცული უნდა იყოს კონფიდენციალურობა, თუ თავად მოსამართლე არ მოითხოვს საწინააღმდეგოს.“
„საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად, საზოგადოებრივი მაუწყებელი არის სახელმწიფო ქონების საფუძველზე ტელერადიომაუწყებლობისათვის შექმნილი, საჯარო დაფინანსებით მოქმედი, ხელისუფლებისაგან დამოუკიდებელი და საზოგადოების წინაშე ანგარიშვალდებული საჯარო სამართლის იურიდიული პირი. იგი არ ექვემდებარება რომელიმე სახელმწიფო უწყებას.
საზოგადოებრივი მაუწყებლის ძირითადი ფუნქციაა პოლიტიკური და კომერციული გავლენისაგან თავისუფალი, მრავალფეროვანი პროგრამების საზოგადოებისთვის მიწოდება საზოგადოებაში არსებულ მოსაზრებათა პლურალიზმის, ეთნიკური, კულტურული, ენობრივი, რელიგიური, ასაკობრივი და გენდერული მრავალფეროვნების გათვალისწინებით, აუდიტორიის დროული და ყოველმხრივი ინფორმირება საქართველოს ოკუპირებულ ტერიტორიებთან დაკავშირებული მოვლენების შესახებ დ ა.შ.
საზოგადოებრივი მაუწყებელი წარმოადგენს საჯარო დაფინანსებით ფუნქციონირებად ორგანიზაციას, ამავე დროს, იგი არის როგორც კერძო პირებისგან, ისე სახელმწიფოსგან დამოუკიდებელი, საზოგადოების ინტერესებზე ორიენტირებული და საზოგადოების წინაშე ანგარიშვალდებული საჯარო სამართლის იურიდიული პირი. სახელმწიფოს მონაწილეობა საზოგადოებრივი მაუწყებლის შექმნასა და ფუნქციონირებაში მხოლოდ ამ მიზნებს ემსახურება და მათი მიღწევის ამოცანით შემოიფარგლება.
სამეურვეო საბჭოს წევრი არის საზოგადოების ნდობით აღჭურვილი პირი, მისი ამოცანაა უზრუნველყოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის კანონით განსაზღვრული ვალდებულებების შესრულება. სამეურვეო საბჭოს ერთ-ერთ მთავარ ფუნქციას საჯარო დაფინანსებით მოქმედი საზოგადოებრივი მაუწყებლის ხელისუფლებისაგან, პოლიტიკური და კომერციული გავლენისაგან თავისუფალი, საზოგადოებრივი ინტერესების შესაბამისი და საზოგადოების წინაშე ანგარიშვალდებული მაუწყებლობის უზრუნველყოფა წარმოადგენს. მეურვეები აღნიშნული საქმიანობის განხორციელებისას აღასრულებენ კანონმდებლობას, ახორციელებენ კანონმდებლობის აღსრულების კონტროლს, საკუთარი კომპეტენციის ფარგლებში იღებენ გადაწყვეტილებებს და, ამგვარად, მნიშვნელოვანი საჯარო ინტერესის დაცვას ემსახურებიან.
ამასთან ერთად, სამეურვეო საბჭოს კანონით დადგენილი ფუნქციების ანალიზი ცხადყოფს, რომ მეურვეები კანონმდებლობის შესაბამისად ახორციელებენ კანონის საფუძველზე შექმნილი საჯარო სამართლის იურიდიული პირის, საზოგადოებრივი მაუწყებლის ხელმძღვანელობასა და ადმინისტრირებას. კანონმდებლობის თანახმად, სამეურვეო საბჭო განსაზღვრავს საზოგადოებრივი მაუწყებლის პროგრამულ პრიორიტეტებს; გენერალური დირექტორის წარდგინებით ამტკიცებს მაუწყებლის დებულებას; სტრუქტურული ერთეულების სარედაქციო დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფის გათვალისწინებით, უფლებამოსილია გენერალური დირექტორის წარდგინებით შეიტანოს ცვლილებები საზოგადოებრივი მაუწყებლის დებულებაში და ბიუჯეტში; ამტკიცებს მაუწყებლის ბიუჯეტსა და მისი შესრულების ანგარიშს; ისმენს მაუწყებლის საქმიანობის ყოველკვარტალურ ანგარიშს; გენერალურ დირექტორს თანხმობას აძლევს ისეთი გარიგების დადებაზე, რომლის ღირებულებაც აღემატება მაუწყებლის ბიუჯეტის 1% და განსაზღვრავს გენერალური დირექტორის შრომის ანაზღაურების პირობებსა და ოდენობას; გენერალური დირექტორის წარდგინებით ამტკიცებს საზოგადოებრივი მაუწყებლის საშტატო განრიგს და თანამშრომელთა თანამდებობრივ სარგოებს, სახელფასო ფონდს, მათ შორის, საპრემიო ფონდს და ადგენს საზოგადოებრივი მაუწყებლის თანამშრომლების შრომითი ხელშეკრულებების ძირითად პირობებს.
ასევე მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ სამეურვეო საბჭოს წევრს, მეურვეს ირჩევს საქართველოს პარლამენტი (უკანასკნელი ცვლილებების განხორციელებამდე, მეურვის არჩევა ხდებოდა პარლამენტის მიერ საქართველოს პრეზიდენტის წარდგინებით). საქართველოს პარლამენტის გადაწყვეტილებით ხდება სამეურვეო საბჭოს წევრებისათვის საჯარო ხასიათის ფუნქციების დაკისრება. შესაბამისად, აღნიშნული საქმიანობის განხორციელების პროცესში, საქართველოს პარლამენტი არ შეიძლება განხილულ იქნეს როგორც კერძო დამსაქმებელი საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მიზნებისათვის. ამდენად, სამეურვეო საბჭოს წევრის თანამდებობაზე არჩევის კანონით განსაზღვრული წესი, ასევე ის გარემოება, რომ სამეურვეო საბჭოს წევრი მასზე კანონით დაკისრებულ მოვალეობას საქართველოს პარლამენტის გადაწყვეტილების შედეგად ახორციელებს, სამეურვეო საბჭოს წევრის საქმიანობას საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით დაცულ სფეროში აქცევს და, ამავე დროს, გამორიცხავს მის მიმართებას საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლთან.
საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მცდარია მოპასუხე მხარის და საქმეზე მოწვეული სპეციალისტების მოსაზრებები იმასთან დაკავშირებით, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლი მხოლოდ სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირებს და საჯარო მოხელეებს იცავს და რომ საბჭოს წევრების საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით დაცულ პირთა წრეში მოქცევა, მათი სახელმწიფო თანამდებობის პირებად მოაზრება, მათი დამოუკიდებლობის ხარისხს აკნინებს და საზოგადოებრივი მაუწყებლის სახელმწიფო ტელევიზიად გარდაქმნის საფრთხეს წარმოშობს.“
„სახელმწიფო თანამდებობაზე საქმიანობის კონსტიტუციურ უფლებაში ჩარევის დადგენის შემდეგ მნიშვნელოვანია განისაზღვროს ჩარევის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი ფარგლები და საფუძვლები.
საკანონმდებლო ხელისუფლების კონსტიტუციურ-სამართლებრივი შეზღუდვა გულისხმობს, რომ ნებისმიერი საკანონმდებლო აქტი უნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციის მოთხოვნებს, როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური კონსტიტუციურობის თვალსაზრისით. მოცემულ შემთხვევაში, კანონი, რომელიც განსაზღვრავს სახელმწიფო სამსახურის პირობებს, ფორმალური და მატერიალური შინაარსით უნდა შეესაბამებოდეს საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის მოთხოვნებს.
ამა თუ იმ სახელმწიფო თანამდებობის მიმართ მოქმედი უფლების დაცვის კონსტიტუციური სტანდარტები შეიძლება გამომდინარეობდეს მისი კონსტიტუციური სტატუსიდან. ამასთან, მაღალი კონსტიტუციური სტანდარტის აუცილებლობა შეიძლება განსახორციელებელი საქმიანობის თავისებურებას უკავშირდებოდეს, რამდენადაც განსაზღვრული ტიპის სახელმწიფო თანამდებობა, მისი შინაარსით და დანიშნულებით განსაკუთრებულ კონსტიტუციურ დაცვას საჭიროებს. ამგვარი გარანტიების არარსებობის შემთხვევაში ზოგიერთი სახელმწიფო სამსახურის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გარანტიები ფიქტიურ ხასიათს მიიღებდა.
თანამდებობის პირის საქმიანობის დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფის მოთხოვნა გამომდინარეობს, ერთი მხრივ, საქმიანობის ეფექტიანობის ინტერესიდან, ხოლო, მეორე მხრივ, პირის კონსტიტუციური უფლებიდან, ყოველგვარი ჩარევის გარეშე განახორციელოს საქმიანობა დაკავებულ თანამდებობაზე.“
„მიუხედავად იმისა, საქართველოს კონსტიტუციით პირდაპირ არის თუ არა განსაზღვრული პირის მიერ სახელმწიფო თანამდებობაზე საქმიანობის განხორციელების კონკრეტული ვადა, უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტის შემთხვევაში, კანონმდებელმა უნდა დაასაბუთოს ის საჯარო ინტერესი, რომელიც უფლების შეზღუდვის აუცილებლობას განაპირობებს. განსახილველ საქმეზე უფლებამოსილების ვადის შეზღუდვა, მეურვის დამოუკიდებლობის კონსტიტუციური გარანტიის ჭრილში უნდა შეფასდეს, რომელიც საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის მეორე პუნქტის პირველი წინადადებიდან გამომდინარეობს. აღნიშნული კონსტიტუციური ნორმა განამტკიცებს მედიის თავისუფლებას, მის დამოუკიდებლობას, კრძალავს ნებისმიერ ქმედებას, რომელიც მედიის საქმიანობას გაუმართლებლად შეზღუდავს. ამდენად, კონსტიტუციით დაცულ სიკეთეს წარმოადგენს არა მხოლოდ საზოგადოებრივი მაუწყებლის გამოხატვის თავისუფლების უფლება, არამედ მისი მმართველობითი ორგანოს დამოუკიდებლობა. ამდენად, სამეურვეო საბჭოს დანიშნულების განმსაზღვრელი ფაქტორი სწორედ მისი წევრების დამოუკიდებლობაა.
საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭო, კანონმდებლობით დადგენილი წესით ახორციელებს ხელმძღვანელობით და ადმინისტრაციულ ფუნქციებს. ამასთან, სამეურვეო საბჭოს საზოგადოებრივი მაუწყებლის სარედაქციო, მმართველობითი და ფინანსური დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფის პირდაპირი ვალდებულება აკისრია. ამგვარად, სამეურვეო საბჭოს წევრთა განსაკუთრებული სტატუსი და დაცვის გარანტიები საზოგადოებრივი მაუწყებლის დამოუკიდებლობის დაცვას ემსახურება. მეურვეთა დამოუკიდებლობა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს არსის განმსაზღვრელი ერთ-ერთი ელემენტია. აქედან გამომდინარე, მეურვეების საქმიანობის განხორციელების უფლების შეზღუდვა, მკაცრი კონსტიტუციური სტანდარტების გამოყენებით შეფასდება.
სტაბილურობა, სახელმწიფო თანამდებობის პირების საქმიანობის დამოუკიდებლობის აუცილებელი პირობაა, ხოლო უფლებამოსილების განსაზღვრული ან განუსაზღვრელი ვადით განხორციელება, საქმიანობის სტაბილურობისა და დამოუკიდებლობის ერთ-ერთი არსებითი კომპონენტია. ამ თვალსაზრისით, განსხვავებულ კონსტიტუციურ-სამართლებრივ შეფასებას საჭიროებს კონსტიტუციითა და კანონით ამა თუ იმ თანამდებობისთვის განსაზღვრული უფლებამოსილების ვადა. მაგალითისთვის, საქართველოს კონსტიტუციით საქართველოს სახალხო დამცველის უფლებამოსილება განსაზღვრულია 5 წლის ვადით, ხოლო მოსამართლე, რომლის უფლებამოსილების ვადა შესაბამის კონსტიტუციურ ცვლილებებამდე 10 წლით განისაზღვრებოდა, უვადოდ ინიშნება. ასეთ შემთხვევაში უფლებამოსილების ვადის ბოლომდე თანამდებობაზე ყოფნას განსაკუთრებული კონსტიტუციურ-სამართლებრივი მნიშვნელობა ენიჭება. სახელმწიფო თანამდებობის პირის განთავისუფლება კონსტიტუციით დადგენილი უფლებამოსილების ვადის გასვლამდე მკაცრი კონსტიტუციურ-სამართლებრივი სტანდარტით უნდა შემოწმდეს კონსტიტუციის იმ ნორმებთან კავშირში, რომლებიც უფლებამოსილების ვადას და ფარგლებს განსაზღვრავს.
განსაზღვრული ან განუსაზღვრელი ვადით სახელმწიფო თანამდებობაზე განწესება მოქალაქეს უჩენს ლეგიტიმურ მოლოდინს, რომ იგი ამ თანამდებობაზე საქმიანობას განახორციელებს უფლებამოსილების ვადით – განსაზღვრული ვადით ან – უვადოდ. შესაბამისად, კანონით განსაზღვრული ვადის ფარგლებში საქმიანობის განხორციელების უფლების შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ მნიშვნელოვანი საჯარო ინტერესის არსებობის შემთხვევაში, იმგვარად, რომ გაუმართლებლად და დაუსაბუთებლად არ შეიზღუდოს სახელმწიფო თანამდებობის პირთა ლეგიტიმური მოლოდინები და არ შეირყეს მათი ნდობა არსებული კანონმდებლობის მიმართ.
საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნაა, რომ სახელმწიფო თანამდებობა, მისი სპეციფიკურობისა და მრავალფეროვნების გათვალისწინებით, წარმოადგენდეს სტაბილურ და დამოუკიდებელ სტრუქტურულ ერთეულს, რომლის მეშვეობითაც შესაძლებელი იქნება კანონითა და კონსტიტუციით დაკისრებული ფუნქციების შეუფერხებელი განხორციელება.“
„საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებული საპრეზიდენტო უფლებამოსილებების ცვლილება არ აკნინებს საქართველოს პრეზიდენტის მიერ წარსულში, კონსტიტუციითა და კანონით მინიჭებული უფლებამოსილებების ფარგლებში განხორციელებული სამართლებრივი ღონისძიებების ლეგიტიმაციას. ბუნებრივია, დაუშვებელია აღნიშნულ საფუძველზე მითითებით, კითხვის ნიშნის ქვეშ იქნეს დაყენებული თანამდებობის პირთა ლეგიტიმაციის საკითხი და დღის წესრიგში დადგეს იმათი უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტა, რომლებიც თანამდებობაზე განწესებული არიან უშუალოდ საქართველოს პრეზიდენტის ან მისი წარდგინების საფუძველზე შესაბამისი უფლებამოსილი ორგანოს მიერ.“
„განსხვავებული შეხედულებები ამა თუ იმ საკითხთან დაკავშირებით არ წარმოადგენს დაბრკოლებას კოლეგიურ ორგანოში ერთობლივი საქმიანობის თვალსაზრისით, თავისთავად, კოლეგიურ ორგანოში ხშირად არიან წარმოდგენილი განსხვავებული შეხედულებების მქონე ჯგუფები. კოლეგიური ორგანოს ერთ-ერთ მახასიათებელ ელემენტს, მათ შორის სხვადასხვა ინტერესთა ჯგუფების მიერ გადაწყვეტილებების ერთობლივად მიღება წარმოადგენს. სწორედ განსხვავებული შეხედულებებისა და ინტერესების მქონე პირთა თანამშრომლობა ქმნის პლურალიზმისა და მრავალმხრივი საზოგადოებრივი ჩართულობის საფუძველს.“
„სასამართლო ასევე აღნიშნავს, რომ მხოლოდ საზოგადოებრივი მაუწყებლის მართვის უკეთესი მოდელი, სამეურვეო საბჭოს წევრთათვის გაზრდილი საკვალიფიკაციო მოთხოვნებით და უფრო მონაწილეობითი დაკომპლექტების წესით, არ არის საკმარისი საფუძველი სამეურვეო საბჭოს მოქმედი წევრების უფლებამოსილების ვადის შესაზღუდად. სადავო ნორმით გათვალისწინებული შეზღუდვის კონსტიტუციურობის შეფასებისას მხედველობაშია მისაღები სამეურვეო საბჭოს წევრის როგორც კონსტიტუციური უფლების მატარებელი სუბიექტის ინტერესი, ასევე ის საჯარო ინტერესი, რომელიც ამა თუ იმ სახელმწიფო თანამდებობის პირის საქმიანობაში ჩაურევლობას უკავშირდება. ასე მაგალითად, მოსამართლე, სახალხო დამცველი, სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის გენერალური აუდიტორი და დამოუკიდებელი მარეგულირებელი ორგანოს წევრები სახელმწიფო თანამდებობის პირთა იმ კატეგორიას განეკუთვნებიან, რომელთა საქმიანობაში ჩაურევლობის, მათი დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფის აუცილებელი პირობა კანონით დადგენილი უფლებამოსილების ვადაა. აღნიშნულ სახელმწიფო თანამდებობის პირთა უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტისათვის, აუცილებელია კონსტიტუციის მოთხოვნების შესაბამისი მომეტებული საჯარო ინტერესი არსებობდეს. მოსამართლის საკვალიფიკაციო მოთხოვნების გაზრდა ან სახალხო დამცველის ინსტიტუტის საქმიანობის გაუმჯობესება, თავისთავად, ვერ ჩაითვლება საკმარის საფუძვლად ამ თანამდებობის პირთა უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტისთვის. კანონმდებლის ამგვარი გადაწყვეტილება შეიძლება მხოლოდ მნიშვნელოვანი საჯარო ინტერესის არსებობის დროს იყოს გამართლებული, მაშინ, როდესაც აღნიშნულ თანამდებობის პირთა უფლებამოსილების ვადაზე ადრე შეწყვეტა შესაბამისი ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის აუცილებელ, ეფექტურ და ნაკლებად მზღუდავ საშუალებას წარმოადგენს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ამან შეიძლება მიიღოს პერმანენტული, შეუქცევადი ხასიათი, რაც არა მხოლოდ პირთა თანამდებობაზე გარკვეული ვადით განწესებას დაუკარგავს აზრს, არამედ ეჭვქვეშ დააყენებს ამ ორგანოთა ინსტიტუციურ დამოუკიდებლობას.
ზოგიერთი სახელმწიფო თანამდებობის არსის განმსაზღვრელი ელემენტი ხელისუფლების აღმასრულებელი ან/და საკანონმდებლო შტოსგან მისი დამოუკიდებლობის ხარისხია. მათი დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფის ინტერესი კი შეიძლება მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევაში შეიზღუდოს საჯარო სამსახურის მართვის გაუმჯობესების ლეგიტიმური მიზნით. ასეთ განსაკუთრებულ შემთხვევას ექნება ადგილი, როდესაც მოქმედი ნორმები იმდენად ხარვეზიანია, რომ ამა თუ იმ სახელმწიფო თანამდებობის მიზანს და დანიშნულებას ეწინააღმდეგება და მათი შეცვლა გადაუდებელ აუცილებლობას წარმოადგენს.“
„საქართველოს კონსტიტუცია, მთელი რიგი სხვა თანამდებობის პირებისგან განსხვავებით, არ შეიცავს ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევითი თანამდებობის პირების იმუნიტეტის, მათი ხელშეუხებლობისა თუ პასუხისგებაში მიცემის გაწერილ წესსა და პროცედურას. თუმცა ეს თავისთავად არ ნიშნავს იმას, რომ მათი თანამდებობრივი უფლებამოსილების განხორციელებაში სახელმწიფოს მხრიდან ნებისმიერი ჩარევა დასაშვები და გამართლებულია ან, რომ ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევითი თანამდებობის პირები სხვა საჯარო მოხელეების იდენტური კონსტიტუციური დაცვის გარანტიებით სარგებლობენ.
მოცემულ შემთხვევაშიც, ადგილობრივ თვითმმართველ ერთეულში არჩევითი თანამდებობის პირების სამსახურებრივი უფლებამოსილების შეუფერხებლად განხორციელება, მათი დამოუკიდებლობისა და ხელშეუხებლობის საკითხები, კონსტიტუციით დადგენილი წესრიგის ფარგლებში – ადგილობრივი თვითმმართველობის კონსტიტუციით გათვალისწინებული ინსტიტუციური გარანტიების, ამასთან, რაც მთავარია, დემოკრატიის, სახალხო სუვერენიტეტისა და ხელისუფლების დანაწილების პრინციპების რეალიზაციისთვის, თვისობრივად განსხვავებულ დაცვას მოითხოვს, ვინაიდან, ამ შემთხვევაში, კონსტიტუციის 29-ე მუხლით დაცული პირის კერძო ინტერესის პარალელურად, მნიშვნელოვან ღირებულებას წარმოადგენს ამომრჩეველთა ინტერესებისა და მათ მიერ დელეგირებული ხელისუფლების უსაფუძვლო, თვითნებური შეზღუდვისგან დაცვა.“
საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/1/574, 23 მაისი, 2014
„სადავო ნორმა იწვევს მოსარჩელის 29-ე მუხლით გარანტირებულ უფლებაში ჩარევას, კერძოდ, ზღუდავს მის უფლებას, შეუფერხებლად განახორციელოს მისთვის ქ. თბილისის ამომრჩევლების მიერ საყოველთაო, თანასწორი, პირდაპირი საარჩევნო უფლების საფუძველზე 4 წლის ვადით მინიჭებული უფლებამოსილებები. თუმცა მოცემულ შემთხვევაში, კონსტიტუციით დაცული სიკეთე შემოიფარგლება არა მხოლოდ მოსარჩელის კერძო ინტერესით, არამედ ასევე უკავშირდება ისეთ მნიშვნელოვან საჯარო ინტერესს, როგორიცაა ამომრჩეველთა ნების რეალიზება. საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით გარანტირებულ მოსარჩელის უფლებას დაცულობის ხარისხს მატებს ის გარემოება, რომ მოსარჩელე, როგორც არჩეული თანამდებობის პირი, საკუთარ უფლებამოსილებას ამომრჩეველთა ნების საფუძველზე ახორციელებს. დაუშვებელია შესაბამისი თვითმმართველი ერთეულის ამომრჩეველთა ინტერესის უგულებელყოფა, ადგილობრივი მნიშვნელობის საქმეები განახორციელონ მათ მიერ პირდაპირი წესით არჩეული წარმომადგენლის მეშვეობით.
იმავდროულად, მართალია, ხალხისგან სახელისუფლებო მანდატის მიღება, ასეთი მაღალი ლეგიტიმაცია, უდავოდ, ზედმიწევნით ფრთხილ მიდგომას მოითხოვს და მომეტებულად ზრდის ამომრჩეველთა ნების განხორციელების პროცესში ჩარევის ლეგიტიმურობის შემოწმების აუცილებლობას, თუმცა არც ერთი თანამდებობა, მათ შორის, არც უშუალოდ ხალხის მიერ არჩევითი თანამდებობა, თავისთავად, ვერ იქნება თანამდებობრივი უფლებამოსილების განხორციელებაში ჩაურევლობის, შეუზღუდაობის აბსოლუტური გარანტია. თანამდებობის ლეგიტიმაციის წყაროს, კონსტიტუციური სტატუსის, კომპეტენციისა და პასუხისმგებლობის მოცულობის მიხედვით, თანამდებობის პირთა დამოუკიდებლობისა და ხელშეუხებლობის გარანტიები განსხვავებულია, რაც ნიშნავს, რომ ამაზე დამოკიდებულებით განსხვავებული უნდა იყოს უფლებაში ჩარევის წინაპირობები და პროცედურა. მაგრამ ყველაზე მაღალი ლეგიტიმაციის თანამდებობის პირის უფლებამოსილებაც შეიძლება ჩარევას დაექვემდებაროს, თუ რეალური და ობიექტურად ხელშესახებია საფრთხეები, რომლებიც გარდაუვლად დადგება პირის თანამდებობაზე დარჩენის შემთხვევაში.
ეჭვგარეშეა, რომ დანაშაულთან ეფექტური ბრძოლა და მართლმსაჯულების ჯეროვანი განხორციელების ხელშეწყობა სახელმწიფოს ერთ-ერთი ძირითადი ამოცანაა. სისხლის სამართლის საქმეთა გამოძიების შეუფერხებელი განხორციელება, დანაშაულის შედეგად მიყენებული ზიანის ანაზღაურების უზრუნველყოფა და დანაშაულებრივი საქმიანობის აღკვეთა უმნიშვნელოვანესი საჯარო ინტერესებია. ამიტომ, ცხადია, ზემოდასახელებული მიზნები წარმოადგენს კონსტიტუციით გათვალისწინებულ ლეგიტიმურ მიზნებს, რომელთა მისაღწევადაც დასაშვებია, შეიზღუდოს სახელმწიფო თანამდებობის განხორციელების უფლება.
აღსანიშნავია, რომ დასახელებული ლეგიტიმური მიზნები თანაბრად მოქმედებს ყველა თანამდებობის პირთან (როგორც არჩევით, ასევე დანიშვნით თანამდებობებზე მყოფ პირებთან) მიმართებით. მართალია, განსაკუთრებული ლეგიტიმაციით სარგებლობენ ის პირები, ვინც დემოკრატიული წესით ხალხის მიერ არიან არჩეული, თუმცა, ამავდროულად, თვითონ დემოკრატიული სისტემის ინტერესშია, შემდგომში უზრუნველყოფილ იქნეს ხალხის მიერ არჩევნების გზით გადაცემული უფლებამოსილების კანონსაწინააღმდეგო გამოყენებისგან დაცვა.“
საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/1/574, 23 მაისი, 2014
„მერის უფლებამოსილება შემოფარგლულია რა კონკრეტული ვადით, რაც უფრო ხანგრძლივი იქნება მისი თანამდებობიდან გადაყენება, მით უფრო ინტენსიური იქნება უფლებაში ჩარევა, ვინაიდან ის შეუქცევად ხასიათს ატარებს – გაცდენილი ვადის აღდგენა ობიექტურად შეუძლებელი იქნება. ბუნებრივია, ასეთ დროს უფლებაში ჩარევის არაპროპორციულობა კიდევ უფრო აშკარაა, თუ შემაჯამებელი გადაწყვეტილების მიღება მოხდება მერის უფლებამოსილების ვადის ამოწურვის შემდეგ, ვინაიდან ამ შემთხვევაში არა მხოლოდ გაცდენილი ვადის აღდგენაა შეუძლებელი, არამედ თანამდებობაზე აღდგენის ობიექტური შესაძლებლობაც არ არსებობს – მისი თანამდებობაზე ყოფნის ვადა მკაცრადაა განსაზღვრული. არჩევნების პერიოდულობის დაცვა უმნიშვნელოვანეს ლეგიტიმურ მიზნებს ემსახურება და მოქალაქეთა უფლება პერიოდულ არჩევნებზე ვერ დადგება კითხვის ნიშნის ქვეშ. შესაბამისად, ასეთ შემთხვევებში სსსკ-ის 159-ე მუხლით გათვალისწინებული ღონისძიების გამოყენება გამოიწვევს არა მერის თანამდებობრივი უფლებამოსილების განხორციელებაში დროებით ჩარევას, არამედ ფაქტობრივად თანამდებობიდან საბოლოოდ გადაყენებას.
სსსკ-ის 159-ე მუხლის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებს არჩეული მერის თანამდებობიდან გადაყენებას შემაჯამებელი გადაწყვეტილების მიღებამდე, იწვევს მერის 29-ე მუხლით გარანტირებულ კონსტიტუციურ უფლებაში გაუმართლებელ ინტენსიურ ჩარევას. კერძოდ, სადავო ნორმით, უფლებით სარგებლობის ვადით შეზღუდვა შესაძლოა ფაქტობრივად გაუთანაბრდეს თანამდებობიდან გადაყენებას, ვინაიდან შემაჯამებელი გადაწყვეტილების მიღება არ არის შეზღუდული დროით, ამასთან, არ არსებობს ამ ღონისძიების გაუქმების შესაბამისი ბერკეტები მისი გამოყენებისთვის რელევანტური საფუძვლების გაბათილების შემთხვევაში, რაც ნიშნავს, რომ ეს ღონისძიება შეიძლება გამოყენებული იქნეს იმისგან დამოუკიდებლად, კვლავ არსებობს თუ არა მისი გამოყენების აუცილებლობა.
მაშასადამე, მერის თანამდებობიდან გადაყენების სადავო ნორმით გათვალისწინებული წესი ვერ მიიჩნევა უფლების ყველაზე ნაკლებად მზღუდავ და პროპორციულ საშუალებად. ის შეიცავს მერის თანამდებობრივი უფლებამოსილების განხორციელების უფლების დარღვევის და, შესაბამისად, მისი ამომრჩევლების მანდატის, მათი ნების უგულებელყოფის რისკებს.“
საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/1/574, 23 მაისი, 2014
„საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ ნოტარიუსის თანამდებობის დაკავება, თავისი შინაარსით, საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით განმტკიცებული სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლების პრაქტიკულ რეალიზაციას წარმოადგენს.
ნოტარიუსის თანამდებობა მნიშვნელოვანი ფუნქციური დატვირთვის მატარებელია და განსაკუთრებულ როლს ასრულებს საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. „ნოტარიატის შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „ნოტარიატი არის საჯარო სამართლებრივი ინსტიტუტი, რომლის ამოცანაა სახელმწიფოს მიერ დადგენილ ფარგლებში პირებს შორის სამართლებრივი ურთიერთობებისა და იურიდიული ფაქტების დადასტურება“. ამასთან, კანონმდებლობა განსაზღვრავს, რომ ნოტარიუსი თავის პროფესიულ საქმიანობაში თავისუფალია და სანოტარო და სხვა, მასთან დაკავშირებულ მოქმედებათა მეშვეობით ახორციელებს სახელმწიფოებრივ უფლებამოსილებას. აღნიშნული გარემოება ხაზს უსვამს ნოტარიატის როგორც საჯარო-სამართლებრივი ინსტიტუტისა და ნოტარიუსის, როგორც მნიშვნელოვანი საჯარო ფუნქციის განმახორციელებელი პირის განსაკუთრებულ როლს სამართლებრივ და დემოკრატიულ სახელმწიფოში. შესაბამისად, სახელმწიფო ვალდებულია, მოახდინოს ამ სფეროს სამართლებრივი რეგულირება, მათ შორის, შეიმუშავოს ნოტარიუსის თანამდებობაზე განწესების ცხადი, სამართლიანი და ობიექტური კრიტერიუმები.“
საქართველოს მოქალაქე ია უჯმაჯურიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №2/5/556, 13 ნოემბერი, 2014
„საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული უფლება არ მიეკუთვნება აბსოლუტურად დაცულ უფლებათა კატეგორიას და საქართველოს კონსტიტუცია ითვალისწინებს უფლების საკანონმდებლო წესით შეზღუდვის შესაძლებლობას საზოგადოებაში არსებული ლეგიტიმური მიზნების მისაღწევად. კერძოდ, კანონმდებლობა შესაძლებელია ადგენდეს სპეციალურ მოთხოვნებს სახელმწიფო თანამდებობის დასაკავებლად. რიგ შემთხვევებში შეზღუდვა შეიძლება უკავშირდებოდეს ასაკს, პროფესიულ/სამსახურებრივ გამოცდილებას, განათლებას, ფიზიკურ მომზადებას, ნასამართლობის არქონას და ა.შ. მაგრამ სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლების შეზღუდვისას კანონმდებელი ვალდებულია, დაიცვას გონივრული ბალანსი შეზღუდვის გამოყენებულ საშუალებებსა და ლეგიტიმურ მიზანს შორის.“
საქართველოს მოქალაქე ნოდარ მუმლაური საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №2/5/560, 28 ოქტომბერი, 2015
„საკანონმდებლო ხელისუფლების კონსტიტუციურ-სამართლებრივი შეზღუდვა გულისხმობს, რომ ნებისმიერი საკანონმდებლო აქტი უნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციის მოთხოვნებს როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური კონსტიტუციურობის თვალსაზრისით. მოცემულ შემთხვევაში სადავო ნორმები, რომლებიც სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლებას ზღუდავს, ფორმალური და მატერიალური შინაარსით უნდა შეესაბამებოდეს საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის მოთხოვნებს. საკმარისი არ არის სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების აბსტრაქტული გარანტიების შექმნა. სამართლებრივი წესრიგი უნდა ქმნიდეს უფლების პრაქტიკული რეალიზების შესაძლებლობას, რაც, პირველ რიგში, გულისხმობს კანონმდებლის ვალდებულებას, შექმნას ისეთი საკანონმდებლო ბაზა, რომელიც საქართველოს ნებისმიერ მოქალაქეს, შესაბამისი პირობების დაკმაყოფილების შემთხვევაში, მისცემს თანაბარ შესაძლებლობას, დაიკავოს ესა თუ ის სახელმწიფო თანამდებობა.“
საქართველოს მოქალაქე ნოდარ მუმლაური საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №2/5/560, 28 ოქტომბერი, 2015
„საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის უპირველესი მოთხოვნაა, კანონმდებელმა ამა თუ იმ სახელმწიფო თანამდებობის დასაკავებლად კანონით განსაზღვროს გონივრული, სამართლიანი და არადისკრიმინაციული პირობები. იმავდროულად, კანონმდებლობა შესაძლებელია, ყოველი კონკრეტული თანამდებობის დასაკავებლად ადგენდეს განსხვავებულ პირობებს საქმიანობის სპეციფიკის, ფუნქციური დატვირთვის და მნიშვნელობის გათვალისწინებით, ვინაიდან „…განსაზღვრული ტიპის სახელმწიფო თანამდებობა, მისი შინაარსით და დანიშნულებით განსაკუთრებული მნიშვნელობის მქონეა სახელმწიფოს დამოუკიდებლობის, სტაბილურობის თუ უსაფრთხოებისათვის.
ქვეყნის ეროვნული უშიშროების და უსაფრთხოების დაცვა, ისევე როგორც კომუნისტური ტოტალიტარული იდეოლოგიის დაძლევა ღირებულ ლეგიტიმურ საჯარო მიზანს წარმოადგენს, რომლის საფუძველზეც შესაძლებელია, გარკვეულ შემთხვევაში შეიზღუდოს საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით გარანტირებული სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლება.“
საქართველოს მოქალაქე ნოდარ მუმლაური საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №2/5/560, 28 ოქტომბერი, 2015
„დემოკრატიულ სახელმწიფოში გარანტირებულია პოლიტიკური კუთვნილებისა და პოლიტიკური შეხედულებების თავისუფლება და მოქალაქეთა უფლება, აქტიური მონაწილეობა მიიღონ საჯარო მმართველობის განხორციელების პროცესში. ამავე დროს დემოკრატიული სახელმწიფოს პრინციპი მოიცავს შეზღუდვას, რომ დემოკრატიული მეთოდების მეშვეობით არ მოხდეს თავად დემოკრატიული სახელმწიფოს იდეის უგულებელყოფა. აქედან გამომდინარე, კანონმდებლობა უნდა ითვალისწინებდეს დაცვის მექანიზმებს დემოკრატიული სახელმწიფოს ფუძემდებლური პრინციპებისთვის ფორმალურად დემოკრატიული პროცესების გამოყენებით საფრთხის შექმნისგან.“
საქართველოს მოქალაქე ნოდარ მუმლაური საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №2/5/560, 28 ოქტომბერი, 2015
„დემოკრატიული სახელმწიფო არა მხოლოდ უფლებამოსილია, არამედ ხშირ შემთხვევაში ვალდებულიც არის, უზრუნველყოს დემოკრატიის ფუძემდებლური პრინციპების დაცვა საჯარო მმართველობის განხორციელების პროცესში. ამისათვის კი სახელმწიფო უფლებამოსილია, კანონმდებლობით განსაზღვროს ცალკეული თანამდებობის დაკავების წინაპირობები და გააჩნია საკმარისი ლეგიტიმაცია, არ დაუშვას საჯარო სამსახურში პირები, რომელთა მიერ საჯარო მმართველობის განხორციელება შეიცავს შეუქცევად საფრთხეებს.“
საქართველოს მოქალაქე ნოდარ მუმლაური საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №2/5/560, 28 ოქტომბერი, 2015
„სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლების ნებისმიერი შეზღუდვა ამცირებს მოქალაქის შესაძლებლობას, მიიღოს მონაწილეობა საჯარო მმართველობაში და უშუალოდ განახორციელოს საჯარო ფუნქციები. სახელმწიფოს მმართველობის პროცესის და მასში მონაწილეობის მაღალი ინტერესიდან გამომდინარე, ამ ურთიერთობიდან პირის დისტანცირება მხოლოდ მნიშვნელოვანი კონსტიტუციურ-სამართლებრივი ღირებულებით უნდა გამომდინარეობდეს.
დასაშვებია როგორც სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების, ისე საარჩევნო უფლების შეზღუდვა ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად, თანაზომიერი საშუალების გამოყენებით, იმგვარად, რომ არ იწვევდეს მოქალაქის დაუსაბუთებელ, არაგონივრულ დისტანცირებას საჯარო მმართველობის პროცესიდან.“
„საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილი სახელმწიფო მმართველობის პოლიტიკური სისტემა არა თუ გამორიცხავს და უარყოფს პლურალიზმს, არამედ ეფუძნება მას. საქართველოს კონსტიტუციით აღიარებული დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილება გულისხმობს, რომ სახელმწიფო მმართველობისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის პროცესი მაღალი საზოგადოებრივი ჩართულობით უნდა ხასიათდებოდეს და მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებების მიღებისას გათვალისწინებული უნდა იქნეს ყველა საზოგადოებრივი ჯგუფის პოზიცია და ინტერესი. დაუშვებელია განსხვავებული პოლიტიკური თუ მსოფლმხედველობრივი შეხედულება გახდეს ამა თუ იმ პირისა თუ პირთა ჯგუფისათვის სახელმწიფო მმართველობაში მონაწილეობაზე უარის თქმის საფუძველი.“
„პოლიტიკური პროცესები, რომლებიც დაკავშირებულია რამდენიმე საზოგადოებრივი ჯგუფის კონსენსუსით გადაწყვეტილების მიღებასთან, ემსახურება სრულიად საზოგადოების ინტერესს, რადგან გათვალისწინებულ იქნეს საზოგადოების დიდი ნაწილის აზრი ამა თუ იმ საკითხის გადაწყვეტასთან დაკავშირებით. აქედან გამომდინარე, პრინციპულად არასწორია მიდგომა, რომლის მიხედვითაც, განსხვავებული შეხედულებების მქონე პირების დაშვება სახელმწიფო თანამდებობაზე შეზღუდულია იმის გამო, რომ შესაძლოა, არსებობდეს განსხვავებული მსოფლმხედველობის მქონე პირთა მიერ გადაწყვეტილებების ერთობლივად მიღების აუცილებლობა. ასეთი მიდგომა ერთმნიშვნელოვნად ეწინააღმდეგება პლურალისტური, დემოკრატიული საზოგადოების საფუძვლებს და, შესაბამისად, კონსტიტუციის სულისკვეთების საწინააღმდეგოა.“
„პოლიტიკური სუბიექტების გაძლიერება და ჯანსაღი პოლიტიკური სისტემის შექმნა უმნიშვნელოვანესია დემოკრატიული საზოგადოებისათვის, თუმცა მიუღებელია ერთი პოლიტიკური სუბიექტის გაძლიერება მეორე სუბიექტის უფლებების დარღვევის ხარჯზე. დემოკრატიული, პლურალისტური საზოგადოება ეფუძნება ყველა საზოგადოებრივი ჯგუფისათვის თანაბარი შესაძლებლობების შექმნის აუცილებლობას. პოლიტიკური სისტემა კი მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება ჯანსაღი და კონკურენტული, როდესაც ყველა მონაწილეს ექნება შესაძლებლობა, თანასწორ საწყისებზე მიიღოს მონაწილეობა გადაწყვეტილებების მიღებაში. თანასწორი საწყისებიდან ნებისმიერი გადახვევა უნდა იყოს გამართლებული მაღალი საჯარო ინტერესით, თანაზომიერების პრინციპის განუხრელი დაცვით.“
„საჯარო სამსახურში საქმიანობის უფლება, თავისი არსით შრომითი ურთიერთობების სპეციფიკური გამოხატულებაა, რომელიც უზრუნველყოფს საქართველოს მოქალაქის შესაძლებლობას, უშუალოდ, სხვადასხვა ფორმითა თუ გამოვლინებით, მიიღოს მონაწილეობა სახელმწიფო მმართველობის პროცესში.“
„კანონმდებელი ვალდებულია, საჯარო ხელისუფლებას მაქსიმალურად ნათელი, მკაფიო სამოქმედო ფარგლები დაუდგინოს. აღნიშნული ვალდებულება, პირველ რიგში, გულისხმობს, რომ თავად კანონი დეტალურად, სიცხადის საკმარისი ხარისხით განსაზღვრავდეს კონკრეტულ სფეროში საჯარო ხელისუფლების უფლებამოსილებას. შესაბამისად, კანონი არ უნდა იძლეოდეს შესაძლებლობას, რომ აღმასრულებელმა ხელისუფლებამ დამოუკიდებლად დაადგინოს საკუთარ ქმედებათა დიაპაზონი. თუ უფლებაში ჩარევაზე უფლებამოსილ პირს ზუსტად და კონკრეტულად არ ეცოდინება თავისი შესაძლო მოქმედების ფარგლები, ერთი მხრივ, უნებლიედ გაიზრდება რისკი უფლებაში არასწორი, გადამეტებული ჩარევისა, ხოლო, მეორე მხრივ, ცდუნებაც უფლების შეგნებულად ბოროტად გამოყენებისა, რისი კანონზომიერი შედეგიც არის უფლების დარღვევა.“
„სამართლებრივი სახელმწიფოს კონსტიტუციური პრინციპი შემდეგ ძირეულ, მატერიალური ხასიათის მოთხოვნებს უყენებს უფლების შემზღუდველ ნორმას. კერძოდ, იგი საკმარისად ცხადი უნდა იყოს იმ თვალსაზრისით, რომ, ერთი მხრივ, ადამიანებმა მათ უფლებაში ჩარევისას ზუსტად იცოდნენ, რა მიზნის მისაღწევად, რა წესით და ვის მიერ შეიძლება მოხდეს მათი უფლების შეზღუდვა, ანუ კანონი პირებს უნდა უქმნიდეს ცხად წარმოდგენას, როდის და როგორ შეიძლება დაექვემდებაროს მათი უფლება შეზღუდვას. ამასთანავე, მეორე მხრივ, სამართალშემფარდებელს, კანონის მეშვეობით, უნდა ჰქონდეს მკაფიო ინსტრუქციები, რა საფუძვლების არსებობისას, რომელი მიზნების მისაღწევად, რა გზით, წესით და ინტენსივობით შეუძლია ჩაერიოს ადამიანის კონკრეტულ უფლებაში, რათა გამოირიცხოს პირთა უფლებების თვითნებური შეზღუდვის საფრთხე. შესაბამისად, სამსახურებრივი გადაადგილებისას კადრების განყოფილებაში გადაყვანის რეგულაცია უნდა შემოწმდეს განჭვრეტადობის კონსტიტუციური სტანდარტის საფუძველზე და დადგინდეს, რამდენად მკაფიოა სადავო ნორმებით დადგენილი შეზღუდვა. სადავო რეგულაციის არაგანჭვრეტადობა ლოგიკურად გამოიწვევს საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის მოთხოვნების დარღვევას, სახელმწიფო მოსამსახურე დაუსაბუთებლად არ გათავისუფლდეს.“
„სამსახურებრივი გადაადგილების გამოყენების თვალნათელი ნორმატიული საფუძვლების არარსებობასთან ერთად, უფლების დარღვევის კიდევ უფრო მომეტებული საფრთხის მქონეა ის გარემოება, რომ კადრების განკარგულებაში გადაყვანა შესაძლოა გამოყენებული იქნეს როგორც სამსახურიდან დათხოვნის დამოუკიდებელი საფუძველი. ყოველივე ეს ზიანს აყენებს როგორც საჯარო სამსახურის ეფექტურ ფუნქციონირებას, ასევე ზღუდავს პირის უფლებას, შეუფერხებლად, არასათანადო და თვითნებური ჩარევის გარეშე განახორციელოს საჯარო საქმიანობა. მხოლოდ შესაბამისი შრომითი გასამრჯელოს შენარჩუნება (არა უმეტეს 2 თვის ვადით) ვერ უზრუნველყოფს მოსამსახურის საქმიანობის შეფერხებისგან დაცვას, მის თანამდებობრივ უწყვეტობას.“
„საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „საქართველოს ყოველ მოქალაქეს უფლება აქვს დაიკავოს ნებისმიერი სახელმწიფო თანამდებობა, თუ იგი აკმაყოფილებს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს“, ხოლო მე-2 პუნქტის მიხედვით, „სახელმწიფო სამსახურის პირობები განისაზღვრება კანონით“.
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-10 მუხლის 53 პუნქტი საკონსტიტუციო სასამართლოს იმ წევრებს, რომელთაც ადრე უკვე ეკავათ სასამართლოს თავმჯდომარის ან თავმჯდომარის მოადგილის თანამდებობა, ართმევს შესაძლებლობას, რომ ხელმეორედ იყვნენ არჩეული იგივე პოზიციაზე. ცხადია, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარისა და თავმჯდომარის მოადგილის პოზიციები, მათი უფლებამოსილებებისა და ფუნქციების გათვალისწინებით, წარმოადგენს სახელმწიფო თანამდებობას და მათი დაკავების უფლება დაცულია საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით. ამდენად, სადავო ნორმა წარმოადგენს საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით გარანტირებული სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლების შეზღუდვას.
საქართველოს კონსტიტუციის 88-ე მუხლის მე-2 პუნქტის მე-2 და მე-3 წინადადებების თანახმად, საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრთა უფლებამოსილების ვადაა 10 წელი. საკონსტიტუციო სასამართლო თავისი შემადგენლობიდან 5 წლის ვადით ირჩევს საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარეს. მოცემული კონსტიტუციური ნორმები ცალსახად მიუთითებს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრების prima facie უფლებაზე, 10 წლის განმავლობაში ჰქონდეთ შესაძლებლობა, არჩეულ იყვნენ საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარის პოზიციაზე. ამავე დროს, მოცემული კონსტიტუციური დებულებები იცავს საკონსტიტუციო სასამართლოს შემადგენლობის უფლებას, თავისუფლად აირჩიონ საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე.
ამგვარად, საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარისა და თავმჯდომარის მოადგილის სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების კონსტიტუციური სტანდარტები დადგენილია ერთობლივად საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლითა და 88-ე მუხლის მე-3 პუნქტით. მოცემულ კონტექსტში სადავო ნორმები თანაბრად ზღუდავს როგორც საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის უფლებას, არჩეული იყოს სასამართლოს თავმჯდომარისა და თავმჯდომარის მოადგილის პოზიციაზე, ისე – საკონსტიტუციო სასამართლოს შემადგენლობის კონსტიტუციის 88-ე მუხლის მე-3 პუნქტით გარანტირებულ უფლებას, თავად აირჩიონ საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე. სადავო ნორმების აღნიშნულ კონსტიტუციურ დებულებებთან შესაბამისობის დადგენაც ერთობლივად მოხდება.
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-12 მუხლის თანახმად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე: ანაწილებს საქმეებს და საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის სხდომისთვის ნიშნავს მომხსენებელ მოსამართლეს კანონმდებლობით დადგენილი წესით, განკარგავს საკონსტიტუციო სასამართლოს საბიუჯეტო ასიგნებებს, საერთო ხელმძღვანელობას უწევს საკონსტიტუციო სასამართლოს აპარატის საქმიანობას, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს დასამტკიცებლად წარუდგენს სასამართლოს რეგლამენტს და აპარატის დებულებას და ახორციელებს კანონმდებლობითა და რეგლამენტით მინიჭებულ სხვა უფლებამოსილებებს, ამავე კანონის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე ასევე უძღვება პლენუმის სხდომებს. ამავე კანონის მე-13 მუხლის თანახმად, საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარის მოადგილე უძღვება კოლეგიის სხდომას, საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარის დავალებით ასრულებს თავმჯდომარის ცალკეულ ფუნქციებს. საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარის არყოფნის ან მის მიერ მოვალეობის შესრულების შეუძლებლობისას თავმჯდომარის მოვალეობას, მისივე დავალებით, ასრულებს ერთ-ერთი მოადგილე, ასეთი დავალების არარსებობისას კი – უხუცესი მოადგილე.
კანონმდებლობის ანალიზი ცხადყოფს, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე და თავმჯდომარის მოადგილე ასრულებენ მნიშვნელოვან სამოსამართლო და ადმინისტრაციულ ფუნქციებს საკონსტიტუციო სასამართლოში. აღნიშნული ფუნქციების ჯეროვანი განხორციელება საკონსტიტუციო სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და ეფექტიანი საქმიანობის აუცილებელი წინაპირობაა. ამდენად, ამ პოზიციების დაკავების უფლების ნებისმიერი არაგონივრული და გაუმართლებელი შეზღუდვა გარკვეულწილად შეაფერხებს დასახელებულ კონსტიტუციურ ინტერესს.
საქართველოს კონსტიტუციის 88-ე მუხლის მე-2 პუნქტის 2010 წლის 15 ოქტომბრამდე არსებული რედაქციის მიხედვით, საკონსტიტუციო სასამართლო თავისი შემადგენლობიდან 5 წლის ვადით ირჩევდა საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარეს. თავმჯდომარედ ერთი და იმავე პირის ხელმეორედ არჩევა კი დაუშვებელი იყო. თუმცა, განხორციელებული კონსტიტუციური ცვლილებების შედეგად, ეს ჩანაწერი კონსტიტუციიდან ამოღებულ იქნა. აქედან გამომდინარე, აშკარაა, რომ არ არსებობს საკითხის ასეთი გადაწყვეტის კონსტიტუციური ნება და ნებისმიერი ამგვარი შეზღუდვა დაექვემდებარება კონსტიტუციურსამართლებრივ შემოწმებას.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის მიერ სასამართლოს თავმჯდომარისა და თავმჯდომარის მოადგილის თანამდებობის დაკავების უფლების შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ მნიშვნელოვანი საჯარო ინტერესის არსებობის შემთხვევაში, თანაზომიერების პრინციპის დაცვით, იმგვარად, რომ არ დაზიანდეს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და ეფექტური ფუნქციონირების კონსტიტუციური ინტერესები.
„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-10 მუხლის მე-3 პუნქტის მოქმედი რედაქციის თანახმად, საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარის კანდიდატურის წარდგენის უფლება აქვს საკონსტიტუციო სასამართლოს სულ ცოტა 3 წევრს, მე-4 პუნქტის თანახმად კი, საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარის მოადგილის კანდიდატურას ასახელებს საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე. ამავე მუხლის მე-5 პუნქტის მიხედვით, საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარე და მისი მოადგილეები არჩეულად ჩაითვლებიან, თუ ფარული კენჭისყრის დროს თითოეულ მათგანს მხარი დაუჭირა საკონსტიტუციო სასამართლოს არანაკლებ ხუთმა წევრმა. სადავო ნორმები გამორიცხავს შესაძლებლობას, რომ ასეთი პროცედურით შესაბამის პოზიციაზე არჩეულ იყვნენ ის პირები, რომელთაც ერთხელ უკვე ეკავათ საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარის ან თავმჯდომარის მოადგილის თანამდებობა.
გასათვალისწინებელია ის გარემოება, რომ სადავო ნორმის მოქმედების პირობებში საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრებმა, შესაძლოა, საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარედ/თავმჯდომარის მოადგილედ აირჩიონ ის პირი, რომელსაც სადავო ნორმის არარსებობის შემთხვევაში არ აირჩევდნენ. საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრების ნების ამგვარი, ხელოვნური შეზღუდვა ვერ გამოდგება საკონსტიტუციო სასამართლოში შესაბამისი სამუშაო გარემოს შექმნის უზრუნველმყოფ საშუალებად. საკონსტიტუციო სასამართლოში მოსამართლეთა როტაცია არ უნდა განხორციელდეს ხელოვნურად, მოსამართლეთა ნების დათრგუნვის ხარჯზე.
სადავო ნორმები ზღუდავს იმ პირის თავმჯდომარედ არჩევის შესაძლებლობას, რომელსაც შესაძლოა მხარი დაუჭიროს საკონსტიტუციო სასამართლოს არანაკლებ 5-მა წევრმა. საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს მოპასუხის არგუმენტაციას, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარისა თუ თავმჯდომარის მოადგილის არჩევნებიდან იმ პირების ხელოვნურად ამორიცხვა, რომელთაც ერთხელ უკვე ეკავათ იგივე თანამდებობა, უზრუნველყოფს ყველა მოსამართლისათვის თანამდებობის დაკავების თანაბარ შესაძლებლობას. აღნიშნულის საპირისპიროდ, სადავო ნორმა ზღუდავს პირთა უფლებას, თანასწორ საწყისებზე, შესაბამისი მხარდაჭერის პირობებში დაიკავონ დასახელებული თანამდებობები. ამდენად, სადავო ნორმით გათვალისწინებული დანაწესი ლოგიკურად არ უკავშირდება მოპასუხის მიერ დასახელებულ ლეგიტიმურ მიზანს და, შესაბამისად, არათანაზომიერად ზღუდავს სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლებას.“
„მოსამართლე სახელმწიფო ორგანოში – სასამართლოში ასრულებს უაღრესად მნიშვნელოვან პროფესიულ საქმიანობას – მონაწილეობს მართლმსაჯულების განხორციელების პროცესში. ამრიგად, აშკარაა, რომ მოსამართლის თანამდებობა კონსტიტუციის მიზნებისთვის განხილულ უნდა იქნეს იმ სახელმწიფო თანამდებობად, რომლის დაკავებისა და საქმიანობის განხორციელების კანონით განსაზღვრული პირობები უნდა შეესაბამებოდეს საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლს.
სადავო ნორმა ადგენს სახელმწიფო თანამდებობის პირის – სააპელაციო ან რაიონული (საქალაქო) სასამართლოს მოსამართლის 3 წლის ვადით თანამდებობაზე გამწესებას. ამ ვადის გასვლის შემდეგ იუსტიციის უმაღლესი საბჭო იღებს გადაწყვეტილებას, გაამწესოს თუ არა კონკრეტული მოსამართლე თანამდებობაზე უვადოდ.
გასათვალისწინებელია, რომ მოსამართლის თანამდებობაზე განწესების ვადა უშუალოდ საქართველოს კონსტიტუციით არის მოწესრიგებული. კერძოდ, საქართველოს კონსტიტუციის 86-ე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, „მოსამართლე თანამდებობაზე განწესდება უვადოდ, კანონით დადგენილი ასაკის მიღწევამდე. მოსამართლის უვადოდ განწესებამდე კანონით შეიძლება გათვალისწინებულ იქნეს მოსამართლის განწესება განსაზღვრული ვადით, მაგრამ არა უმეტეს 3 წლისა“.
მართალია, საკონსტიტუციო სასამართლო, მოცემული დავის ფარგლებში, გასაჩივრებული ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხს არ წყვეტს საქართველოს კონსტიტუციის მე-2 თავს მიღმა არსებულ კონსტიტუციურ დებულებებთან მიმართებით, თუმცა კონსტიტუციური მართლმსაჯულების განხორციელებისას იგი კონსტიტუციას განიხილავს როგორც ერთიან ორგანიზმს. შეუძლებელია, სადავო საკითხის კონსტიტუციურობის სრულფასოვანი გადაწყვეტა, თუ სასამართლო კონსტიტუციის ნორმებს ერთმანეთთან კავშირში არ წაიკითხავს/განმარტავს.
საქართველოს კონსტიტუციის 86-ე მუხლის მე-2 პუნქტი, მართალია, არ ადგენს პირის ძირითად უფლებას, თუმცა ის წარმოადგენს სახელმწიფო თანამდებობის პირის – მოსამართლისა და ზოგადად სასამართლოს ინსტიტუციურ გარანტიას. საქართველოს კონსტიტუციის ნებაა, რომ სახელმწიფოში მოსამართლეები განწესდნენ უვადოდ, რაც, თავისთავად, სასამართლო სისტემის დამოუკიდებლობისა და სიმტკიცის უზრუნველყოფას ემსახურება. მოსამართლის უვადოდ განწესების კონსტიტუციურ დონეზე გადაწყვეტა პირდაპირ კავშირშია საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლში გარანტირებულ მოქალაქის უფლებასთან, დაიკავოს სახელმწიფო თანამდებობა. შესაბამისად, ვინაიდან სადავო ნორმა განსაზღვრავს მოსამართლის თანამდებობის დაკავების წესს, საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის განმარტება უნდა მოხდეს სისტემურად, საქართველოს კონსტიტუციის 86-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან კავშირში, რათა შესაძლებელი გახდეს ძირითადი უფლებების დამდგენი და ინსტიტუციური კონსტიტუციური დებულებების საერთო სულისკვეთების აღქმა. საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლისა და 86-ე მუხლის სისტემური განმარტება მიუთითებს მოქალაქის ზემოაღნიშნული უფლების განსაკუთრებულ ელემენტზე, მის მიერ მოსამართლის, როგორც სახელმწიფო თანამდებობის უვადოდ დაკავების შესაძლებლობაზე.
2010 წლამდე საქართველოს კონსტიტუციის 86-ე მუხლის მე-2 პუნქტი ადგენდა, რომ მოსამართლის თანამდებობაზე გამწესება ხდებოდა არანაკლებ 10 წლის ვადით. 2010 წლის 15 ოქტომბრის N3710-სსმI კონსტიტუციური კანონით აღნიშნული ჩანაწერი ჩამოყალიბდა საქართველოს კონსტიტუციის მოქმედი რედაქციის სახით, რომლის თანახმად, მოსამართლე თანამდებობაზე უვადოდ, კანონით დადგენილი ასაკის მიღწევამდე განწესდება, რაც პირდაპირ მიუთითებს კონსტიტუციის არაორაზროვან ნებაზე, მოსამართლეები თანამდებობაზე განწესდებოდნენ უვადოდ.
ამასთან, მხედველობაშია მისაღები საქართველოს კონსტიტუციის 86-ე მუხლის მე-2 პუნქტის მე-2 წინადადება, რომლის მიხედვითაც, „მოსამართლის უვადოდ განწესებამდე კანონით შეიძლება გათვალისწინებულ იქნეს მოსამართლის განწესება განსაზღვრული ვადით, მაგრამ არა უმეტეს 3 წლისა“. მოცემული კონსტიტუციური დანაწესი წარმოადგენს მოსამართლის თანამდებობაზე უვადოდ განწესების საერთო წესიდან გამონაკლისს. კონსტიტუცია კანონმდებელს ანიჭებს შესაძლებლობას, საჭიროების შემთხვევაში დაუშვას საერთო წესიდან გამონაკლისი და მოსამართლე განსაზღვრული ვადით განაწესოს თანამდებობაზე, თუმცა ეს ვადა 3 წელს არ უნდა აღემატებოდეს. საქართველოს კონსტიტუციის მე-2 თავში არსებულ რიგ უფლებებს სახელდებით თან ახლავს მათი შეზღუდვის კონსტიტუციურსამართლებრივი საფუძვლები (მაგალითად, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე და 28-ე მუხლები). სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლების შეზღუდვის ანალოგიურ კონსტიტუციურსამართლებრივ საფუძვლად უნდა იქნეს განხილული მოსამართლის თანამდებობაზე განსაზღვრული ვადით განწესების შესახებ საქართველოს კონსტიტუციის 86-ე მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებული ჩანაწერი.
სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურსამართლებრივ საფუძველს ითვალისწინებს აგრეთვე საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველი პუნქტიც, რომლის თანახმად, საქართველოს ყოველ მოქალაქეს უფლება აქვს, დაიკავოს ნებისმიერი სახელმწიფო თანამდებობა, თუ იგი აკმაყოფილებს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს. ამდენად, კონსტიტუცია უშვებს ზემოაღნიშნული უფლების შეზღუდვის შესაძლებლობას და ამ უფლებამოსილებას კანონმდებელს ანიჭებს.
მიუხედავად ამისა, ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მიერ პირის ძირითად უფლებასთან დაკავშირებით სამართლებრივი მოწესრიგების კანონმდებლისთვის მინდობა არ გულისხმობს მისთვის უპირობო თავისუფლების მინიჭებას. კანონმდებლის უფლებამოსილების ფარგლების ამგვარი გაგება ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის უზენაესობის, დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპებს. კონსტიტუციის ძირითადი იდეა ადამიანის უფლებების დაცვაა და, შესაბამისად, შეუძლებელია იგი ხელისუფლებას ანიჭებდეს უპირობო ან/და აბსოლუტურ თავისუფლებას იმ ურთიერთობების დარეგულირების პროცესში, რომლებიც ეხება კონსტიტუციით განმტკიცებულ უმთავრეს ღირებულებებს – ადამიანის ძირითად უფლებებს. საქართველოს კონსტიტუციის მიერ კანონმდებლისთვის გარკვეული უფლებამოსილების მინიჭებას თან სდევს სახელმწიფოს ვალდებულება, არ მოხდეს ამა თუ იმ უფლების არაგონივრული, არაპროპორციული შეზღუდვა.
მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველი პუნქტი მიუთითებს „კანონმდებლობით“ დადგენილ მოთხოვნებზე, ხოლო საქართველოს კონსტიტუციის 86-ე მუხლის მე-2 პუნქტი უთითებს „კანონით“ მოსამართლის განსაზღვრული ვადით განწესების შესაძლებლობაზე, ეს არ ნიშნავს, რომ კანონმდებლობით დადგენილი მოთხოვნები, მათ შორის, 3 წლიანი ვადით განწესება a priori შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციას.
მოცემულ შემთხვევაში სადავო ნორმით დადგენილია, რომ მოსამართლის უვადოდ გამწესებამდე ეს უკანასკნელი ინიშნება 3 წლის ვადით, რის შემდეგადაც იუსტიციის უმაღლესი საბჭო იღებს გადაწყვეტილებას, გაამწესოს თუ არა ესა თუ ის მოსამართლე თანამდებობაზე უვადოდ. შესაბამისად, ზემოაღნიშნული მსჯელობიდან გამომდინარე, არსებობს ჩარევა მოქალაქის მიერ მოსამართლის, როგორც სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლებაში.
საქართველოს კონსტიტუციის 86-ე მუხლის მე-2 პუნქტში, რომელიც ითვალისწინებს მოსამართლის 3 წლიანი ვადით განწესების შესაძლებლობას, გამოყენებულია სიტყვა „შეიძლება“, რაც, თავისთავად, არ უნდა იქნეს გაგებული, სახელმწიფოსთვის მინიჭებულ უპირობო თავისუფლებად. როგორც აღინიშნა, კანონმდებლისთვის რაიმე შესაძლებლობის მინიჭება არ ნიშნავს მისი ქმედების აბსოლუტურ თავისუფლებას, მით უმეტეს, იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველოს კონსტიტუცია მოსამართლის თანამდებობაზე განწესების ძირითად წესად განსაზღვრავს თანამდებობაზე მის უვადოდ განწესებას. კანონმდებელი ხელისუფლების განხორციელებისას შებოჭილია ადამიანის ძირითადი უფლებებითა და თავისუფლებებით, რაც მას არ აძლევს შესაძლებლობას, თვითმიზნური, არაგონივრული და არაპროპორციული საშუალებების გამოყენებით შეზღუდოს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით განმტკიცებული ადამიანის ძირითადი უფლებები.
იმ შემთხვევაში, თუ კანონმდებელი დაუშვებს კონსტიტუციით დადგენილი ზოგადი წესიდან გამონაკლისს და დაადგენს მოსამართლის განსაზღვრული ვადით განწესების შესაძლებლობას, მას მოეთხოვება ასეთი გადაწყვეტის აუცილებლობის დასაბუთება.
სადავო ნორმით დადგენილი მოსამართლედ ყოფნის 3 წლიანი ვადის პერიოდში, ხდება მოსამართლის საქმიანობის შეფასება კეთილსინდისიერებისა და კომპეტენტურობის თვალსაზრისით, რაც უკავშირდება ყველაზე კვალიფიციური მოსამართლეების უვადოდ თანამდებობაზე გამწესებას. მოსამართლის საპატიო თანამდებობაზე კომპეტენტური პირების განწესება, თავის მხრივ, დამოუკიდებელი და კვალიფიციური მართლმსაჯულების უზრუნველყოფას ემსახურება, რაც ნამდვილად წარმოადგენს ისეთი მაღალი კონსტიტუციური მნიშვნელობის ლეგიტიმურ მიზანს, რომლის მისაღწევადაც დასაშვებია სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლების შეზღუდვა.“
საქართველოს მოქალაქე ომარ ჯორბენაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/1/659, 15 თებერვალი, 2017
„განსახილველი დავის ფარგლებში არ ფასდება მოსამართლედ პირის უვადოდ გამწესების კრიტერიუმებისა და პროცედურების კონსტიტუციურობა. საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ შესაძლოა ამ პროცესში ობიექტურად არსებობდეს მოთხოვნები, რომლებთან შესაბამისობის დადგენაც უშუალოდ სამოსამართლო საქმიანობაზე დაკვირვებასა და მის შესწავლას საჭიროებდეს. ამდენად, მოსამართლის განსაზღვრული ვადით გამწესება უკავშირდება პირის იმ მნიშვნელოვანი ნიშან-თვისებების გამოკვლევას, რომელთა შესწავლაც რთული იქნება მოსამართლის პრაქტიკული საქმიანობის გაანალიზების გარეშე. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოცემულ შემთხვევაში გამოყენებული ღონისძიება ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის გამოსადეგ საშუალებად უნდა იქნეს მიჩნეული.
თანაზომიერების პრინციპის მიხედვით, გამოსადეგობასთან ერთად, შერჩეული ღონისძიება აუცილებლობის მოთხოვნასაც უნდა აკმაყოფილებდეს. მოცემულ შემთხვევაში სადავო ნორმით გათვალისწინებული შემზღუდველი ღონისძიება მოქმედებს გამონაკლისების გარეშე და ვრცელდება მოსამართლეობის ყველა კანდიდატზე.
ისეთ კანდიდატებთან დაკავშირებით, რომელთაც აქვთ მოსამართლეობის არანაკლებ 3 წლიანი გამოცდილება, სამოსამართლო საქმიანობა, როგორც შესასწავლი მოცემულობა უკვე არსებობს და შესაძლებელია მისი გაანალიზება და კანდიდატის იმ ნიშან-თვისებების განსაზღვრა, რომელთა დასადგენადაც პრაქტიკული სამოსამართლო საქმიანობის შესწავლაა საჭირო. საკონსტიტუციო სასამართლო არ გამორიცხავს, მოსამართლეობის კანდიდატის უვადოდ თანამდებობაზე გამწესებამდე არსებობდეს მისი განსაზღვრული ვადით გამწესების აუცილებლობა იმ შემთხვევაშიც კი, თუ პირს უკვე აქვს 3 წლიანი სამოსამართლო საქმიანობის გამოცდილება. კერძოდ, შესაძლებელია, რიგ შემთხვევებში ობიექტური გარემოებებიდან გამომდინარე, მოსამართლის წარსული საქმიანობის შეფასება შეუძლებელი ან რთულად განსახორციელებელი იყოს, მაგალითად, თუ მოსამართლის საქმიანობის განხორციელებიდან ხანგრძლივი ვადაა გასული ან არსებობს მისი წარსული სამოსამართლო საქმიანობის სათანადოდ შესწავლის სხვა დამაბრკოლებელი გარემოება. შესაძლოა, ასეთი პირების საქმიანობის შეფასება ობიექტურად ვერ განხორციელდეს იმ მოცულობით, რაც უზრუნველყოფდა პირის შესაბამისობის დადგენას მოსამართლის თანამდებობისთვის აუცილებელ სტანდარტებთან. ასეთ შემთხვევებში იზრდება იმის ალბათობა, რომ მოსამართლედ გამწესდეს ამ თანამდებობისთვის შეუფერებელი კანდიდატი, რითაც, ცხადია, საფრთხე შეექმნება თავად კვალიფიციური მართლმსაჯულების განხორციელების საჯარო ინტერესსაც. კანონმდებელი ვალდებულია, უზრუნველყოს საკითხის იმგვარი მოწესრიგება, რომ, ერთი მხრივ, დაცული იყოს პირის კონსტიტუციური უფლებები, ხოლო, მეორე მხრივ, უზრუნველყოფილი იყოს მოსამართლის თანამდებობაზე კვალიფიციური პირის შერჩევა.
ამასთან, ზემოთ დასახელებული დამაბრკოლებელი გარემოებები არ არსებობს სამოსამართლო საქმიანობის გამოცდილების მქონე ყველა კანდიდატთან დაკავშირებით. განსახილველ საქმეზე წარმოდგენილი ინფორმაციის ანალიზი ცხადყოფს, რომ არსებობენ ისეთი მოსამართლეობის კანდიდატები, რომელთაც უკვე აქვთ მოსამართლედ საქმიანობის 3 წლიანი გამოცდილება და მათი წარსული სამოსამართლო საქმიანობა იძლევა მოსამართლის ინდივიდუალური ნიშან-თვისებების სათანადოდ შესწავლის ობიექტურ შესაძლებლობას. მოპასუხე მხარის მიერ ვერ იქნა წარმოდგენილი არგუმენტი, რომელიც გაამართლებდა სადავო ნორმის ბლანკეტურად გავრცელებას ყველა მოსამართლეზე, განსაკუთრებით იმ პირობებში, როდესაც საქმე ეხება მოქმედ მოსამართლეს, რომელსაც აქვს არანაკლებ 3 წლიანი სამოსამართლო საქმიანობის გამოცდილება და მისი საქმიანობის შესწავლა არ არის სირთულეებთან დაკავშირებული. ამ შემთხვევაში გაუგებარი ხდება, რა მიზნის მიღწევას ემსახურება პირის მოსამართლედ გამწესება განსაზღვრული ვადით.
ამდენად, ისეთი პირების მიმართ, რომელთაც უკვე აქვთ 3 წლიანი სამოსამართლო საქმიანობის გამოცდილება და ობიექტურად შესაძლებელია მათი საქმიანობის შესწავლა, სადავო ნორმით განსაზღვრული ვადის დამატებით დაწესება, ზედმეტ, დაუსაბუთებელ ბარიერად უნდა იქნეს მიჩნეული. შესაბამისად, როდესაც პირის წარსული სამოსამართლო საქმიანობა იძლევა მოსამართლის ინდივიდუალური ნიშან-თვისებების შესწავლის ობიექტურ შესაძლებლობას, მოსამართლის თანამდებობასთან შესაბამისობის შემოწმების მოტივით, მისი ამ თანამდებობაზე 3 წლიანი ვადით გამწესება არ წარმოადგენს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის აუცილებელ საშუალებას.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმა არათანაზომიერად ზღუდავს სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლებას და ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველ პუნქტს.“
საქართველოს მოქალაქე ომარ ჯორბენაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/1/659, 15 თებერვალი, 2017
„მოსამართლის თანამდებობის დაკავების მარეგულირებელ კანონმდებლობაზე ვრცელდება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით დაცულ უფლებასთან დაკავშირებით დადგენილი სტანდარტები (მოსამართლის სახელმწიფო თანამდებობის კონსტიტუციური სტატუსისა და სპეციფიკის გათვალისწინებით).“
„სახელმწიფო თანამდებობის დაკავება კანონით დადგენილი პროცედურების დაცვით მიმდინარეობს, რაც ემსახურება მიზანს – ამა თუ იმ ვაკანტურ თანამდებობაზე დაინიშნოს თანამდებობის შესაფერისი კანდიდატი.
სახელმწიფო თანამდებობების თავისებურებების გათვალისწინებით უფლების დაცვის სხვადასხვა მასშტაბების და სტანდარტების გამო, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს ერთმანეთისგან გაიმიჯნოს, ერთი მხრივ, თანამდებობები, რომელთა დაკავება სრულად პოლიტიკური პროცესის ნაწილს წარმოადგენს (მაგალითად, მთავრობის წევრების შერჩევა) და, მეორე მხრივ, თანამდებობები, რომლებზეც შერჩევა მხოლოდ პროფესიულ კრიტერიუმებზე დაყრდნობით ხდება და მათი არჩევისას უფლებამოსილი ორგანო არ ხელმძღვანელობს კონკრეტული პირის შერჩევის პოლიტიკური მიზანშეწონილობით. საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის არსის საწინააღმდეგო იქნება, რიგ პოლიტიკურ თანამდებობებზე პოლიტიკური მიზანშეწონილობის გარეშე ამა თუ იმ პირის განწესების მოთხოვნა და პირიქით, ცალკეულ თანამდებობებზე პოლიტიკური მიზანშეწონილობით პირის განწესების დაშვება.
საქართველოს კონსტიტუციის 84-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, მოსამართლე თავის საქმიანობაში დამოუკიდებელია და ემორჩილება მხოლოდ კონსტიტუციას და კანონს. რაიმე ზემოქმედება მოსამართლეზე, ან ჩარევა მის საქმიანობაში გადაწყვეტილების მიღებაზე ზეგავლენის მიზნით აკრძალულია და ისჯება კანონით. უდავოა, რომ საქალაქო და სააპელაციო მოსამართლის თანამდებობა, თავისი არსით არ არის პოლიტიკური. მოსამართლეები იღებენ სამართლებრივ გადაწყვეტილებებს, კონსტიტუციისა და კანონის შესაბამისად ახორციელებენ მართლმსაჯულებას. საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოს მოსამართლის თანამდებობაზე განწესების პროცესი არც კანონმდებლობით და არც კონსტიტუციით არ არის დაკავშირებული პოლიტიკური გადაწყვეტილების მიღებასთან. მოსამართლეთა თანამდებობაზე განწესების უზრუნველსაყოფად საქართველოს კონსტიტუციის 861 მუხლის პირველი პუნქტის საფუძველზე შექმნილია კონსტიტუციური ორგანო – საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო, რომელმაც უნდა შეარჩიოს და თანამდებობაზე განამწესოს მოსამართლეობის ის კანდიდატი, რომელიც ყველაზე მეტად შეესაბამება მოსამართლის თანამდებობრივ სტატუსს.“
„საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით დაცული გარანტიების ერთ-ერთ გამოვლინებას სწორედ მოქალაქის მიერ კონკრეტული თანამდებობის დაკავების შესაძლებლობა და, ასევე, ამ თანამდებობაზე მისი თვითნებური არდანიშვნისგან დაცვა წარმოადგენს. ამა თუ იმ სახელმწიფო თანამდებობაზე არდანიშვნის თაობაზე თვითნებური, მიკერძოებული და არაზუსტი გადაწყვეტილებების თავიდან აცილების ერთ-ერთი ინსტრუმენტია ამ გადაწყვეტილების დასაბუთებულობის მოთხოვნა. დასაბუთებულობის მოთხოვნა ავალდებულებს გადაწყვეტილების მიმღებ სუბიექტს, დაასაბუთოს, თუ რატომ შეესაბამება ან არ შეესაბამება კონკრეტულ საკვალიფიკაციო კრიტერიუმს ესა თუ ის კანდიდატი. დასაბუთებულობის მოთხოვნით, იზრდება თანამდებობაზე განწესებაზე უფლებამოსილი სუბიექტების ანგარიშვალდებულება და თავად პროცესის გამჭვირვალობა. ამავე დროს, დასაბუთებულობის მოთხოვნის გარეშე უკიდურესად გართულებულია თვითნებური და არაზუსტი გადაწყვეტილებების გასაჩივრების შესაძლებლობა. იმ პირობებში, როდესაც უფლებამოსილ სუბიექტს არ ევალება გადაწყვეტილების დასაბუთება, რთულია მიღებული გადაწყვეტილების კანონმდებლობის მოთხოვნებთან შესაბამისობის შემოწმება და შესაძლო დარღვევებისა და გადაცდომების გამოსწორება, არსებობს უფლებამოსილების თვითნებურად გამოყენების საფრთხე.
საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ გადაწყვეტილების დასაბუთება აუცილებელია საბჭოს წევრების მიერ უკანონო, თვითნებური ან/და მიკერძოებული გადაწყვეტილების მიღების პრევენციისათვის. პირის პროფესიული დანიშვნისას, როდესაც გადაწყვეტილება თანამდებობაზე განწესების შესახებ არ წარმოადგენს პოლიტიკური პროცესის შემადგენელ ნაწილს, გადაწყვეტილების დასაბუთების ვალდებულების არარსებობა ქმნის უფლებამოსილების არაჯეროვნად განხორციელების საფრთხეს, მოსამართლეობის კანდიდატს ართმევს სამართლიანი სასამართლოს უფლებით ეფექტიანად სარგებლობის შესაძლებლობას, ართულებს და ცალკეულ შემთხვევებში შეუძლებელს ხდის მიღებული გადაწყვეტილების კანონიერების შემოწმებას სასამართლოს მიერ. გადაწყვეტილების მიღების ფაქტობრივი წინაპირობის ცოდნის გარეშე კანდიდატისათვის რთულია შეარჩიოს სათანადო სტრატეგია საკუთარი უფლების დასაცავად. ამასთანავე, დაუსაბუთებელი გადაწყვეტილების არსებობის პირობებში, კანდიდატი მოკლებულია შესაძლებლობას, გამოასწოროს საკუთარი ხარვეზები, რადგან არ იცის, რის გამო ეთქვა უარი მოსამართლის თანამდებობაზე განწესებაზე და რა უნდა მოიმოქმედოს შემდგომ კონკურსზე წარმატების მისაღწევად.
საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო წარმოადგენს მოსამართლეთა განწესებაზე უფლებამოსილ კონსტიტუციურ ორგანოს. საქართველოს იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს მოსამართლეთა დანიშვნის კონსტიტუციური უფლებამოსილების განხორციელებისას საკმაოდ ფართო მიხედულება გააჩნია.
მოსამართლის თანამდებობაზე განწესების პროცესში შესაბამისი კრიტერიუმების თავისებურებების გათვალისწინებით მიხედულების ფარგლებში მიღებული გადაწყვეტილება, ზოგადად, ემყარება რიგ ობიექტურ და სუბიექტურ კრიტერიუმებს. ობიექტურ კრიტერიუმთან შესაბამისობის დადგენა, ამ გადაწყვეტილების დასაბუთება და გადამოწმება სირთულეებს არ უკავშირდება და გადაწყვეტილების მართებულობის ობიექტური გადამოწმება შესაძლებელი ხდება. მაგალითად, ობიექტური გარემოებაა, აქვს თუ არა მოსამართლეობის კანდიდატს უმაღლესი იურიდიული განათლება, გააჩნია თუ არა შესაბამისი სამუშაო გამოცდილება, კანონმდებლობის ცოდნა და ა.შ. გადაწყვეტილების მიღებისას, შესაძლებელია, მიეთითოს ნებისმიერ იმ ობიექტურ გარემოებაზე, რომელსაც დაეყრდნო გადაწყვეტილების მიმღები პირი და დასაბუთდეს როგორ განაპირობა ამ გარემოებებმა გადაწყვეტილების მიღება. ამდენად, არ არსებობს რაიმე გონივრული ახსნა, თუ რატომ არ შეიძლება დასაბუთდეს მოსამართლეობის კანდიდატის ობიექტურ კრიტერიუმთან შესაბამისობის თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილებები.
რიგ სუბიექტურ კრიტერიუმებთან შესაბამისობის საკითხის დასაბუთება და შემდგომში ამ დასაბუთების გადამოწმება რთულ ამოცანას წარმოადგენს. რთულია ამ საკითხთან დაკავშირებით მიღებული გადაწყვეტილების ობიექტური ახსნა, დასაბუთება, ამ დასაბუთების გადამოწმება, ასევე სწორი ან არასწორი გადაწყვეტის დადგენა/გადამოწმება. ამიტომ, ამ ნაწილში განსაკუთრებით მაღალია გადაწყვეტილების მიმღები სუბიექტის დისკრეცია და იკლებს დასაბუთებულობის მოთხოვნაც.
მოსამართლეობის კანდიდატის პიროვნული მახასიათებლების შეფასება მეტწილად სუბიექტურია და, შესაძლებელია, ერთი და იმავე კანდიდატთან დაკავშირებით სხვადასხვა ობიექტურ შემფასებელს სხვადასხვა შეფასება ჰქონდეს. ამასთან, გათვალისწინებული უნდა იყოს, რომ ნებისმიერი ასეთი გადაწყვეტა ემყარება გარკვეულ ობიექტურ, ახსნად დასკვნებს, ობიექტურ ფაქტორებს, რამაც ესა თუ ის სუბიექტური შეფასება განაპირობა. დისკრეციული უფლებამოსილების მართებული გამოყენების შემოწმებისთვის დასაბუთებული უნდა იყოს (შესაძლებლობის ფარგლებში) თუ როგორ მივიდა შესაბამისი ორგანო ამა თუ იმ გადაწყვეტამდე. ამ თვალსაზრისით გადაწყვეტილების დასაბუთებულობა გულისხმობს, იმგვარი დასაბუთების მოთხოვნას, რომელიც შესაძლებელს გახდის იმ გზის სისწორის შეფასებას, რომლითაც გადაწყვეტილების მიმღები პირი მივიდა ამ გადაწყვეტამდე.
იმ შემთხვევებში, როდესაც უშუალოდ გადაწყვეტილება სუბიექტურ ასპექტებს შეეხება, თავად გადაწყვეტის სისწორე, როგორც წესი, ობიექტურად გადამოწმებას არ ექვემდებარება. ამავდროულად, ობიექტურად გადამოწმებადია ის გზა, რა გზითაც გადაწყვეტილების მიმღები ამ გადაწყვეტამდე მივიდა. არსებობს შემთხვევები, როდესაც გადაწყვეტა აშკარად დაუსაბუთებელია და აშკარაა, რომ გადაწყვეტილების მიმღებმა პირმა არასწორად გამოიყენა დისკრეციული უფლებამოსილება (მაგალითად, მოსამართლის პიროვნული მახასიათებლის დასადგენად გადაწყვეტილების მიმღები ორგანო/პირი უთითებს აშკარად არარელევანტურ გარემოებებზე). აღნიშნულიდან გამომდინარე, დასაბუთებულობა მოითხოვება მოსამართლის შერჩევის შესახებ ნებისმიერი ობიექტური თუ სუბიექტური კრიტერიუმის საფუძველზე გადაწყვეტილების მიღებისას, თუმცა, შესაძლებელია, ეს მოთხოვნა კრიტერიუმის ბუნების მიხედვით განსხვავებული ხარისხის იყოს.
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს მოპასუხე მხარის პოზიციას, რომლის თანახმად, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მოსამართლეთა თანამდებობაზე განწესების შესახებ მიღებული გადაწყვეტილებების დასაბუთება არ არის კონსტიტუციური მოთხოვნა და საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის მიზნების უზრუნველსაყოფად საკმარისია, პირმა ზოგადად იცოდეს რა უნდა გააკეთოს თანამდებობაზე დასანიშნად. შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილი დასაბუთების მოთხოვნა უნდა გავრცელდეს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოს მოსამართლის თანამდებობაზე განწესების ან განწესებაზე უარის შესახებ მიღებულ გადაწყვეტილებაზეც.“
„სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების აბსტრაქტული გარანტიების შექმნა არ არის საკმარისი უფლების სრულყოფილად დასაცავად. საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნაა, რომ სახელმწიფო თანამდებობაზე, მათ შორის, მოსამართლის თანამდებობაზე განწესება განხორციელდეს ობიექტურად. მოსამართლეთა თანამდებობაზე განწესების პროცესი უნდა აჩენდეს რაც შეიძლება ნაკლებ კითხვის ნიშნებს განწესებული პირის კვალიფიციურობასთან და მიღებული გადაწყვეტილების სისწორესთან დაკავშირებით. პროცესმა მაქსიმალურად უნდა უზრუნველყოს კვალიფიციური, თანამდებობის შესაბამისი პირების დაუსაბუთებლად არდანიშვნის გამორიცხვა. მოსამართლის თანამდებობაზე კვალიფიციური პირების განწესების მოთხოვნა უკავშირდება არა მხოლოდ პირის უფლებას, დაიკავოს სახელმწიფო თანამდებობა, არამედ – საზოგადოებრივ ინტერესს – მართლმსაჯულება განახორციელონ მხოლოდ მოსამართლის თანამდებობასთან შესაფერისმა პირებმა, რომლებიც საკუთარი პროფესიული და პიროვნული მახასიათებლებით აკმაყოფილებენ ამ საპატიო თანამდებობის დასაკავებლად აუცილებელ სტანდარტებს. ამასთანავე, მოსამართლეთა თანამდებობაზე განწესების პროცესის გამჭვირვალობა და კვალიფიციური მოსამართლეების განწესების მყარი გარანტიები ემსახურება საზოგადოებაში მართლმსაჯულებისადმი ნდობის განმტკიცებას. ცხადია, ნდობა მართლმსაჯულების სისტემისადმი გაიზრდება, თუ საზოგადოებამ იცის, რომ მოსამართლეთა თანამდებობაზე განწესების პროცესი იმგვარად არის ჩამოყალიბებული, რომ მაქსიმალურად უზრუნველყოფს კვალიფიციური, პიროვნული და პროფესიული ნიშნით შესაბამისი კანდიდატების მოსამართლის თანამდებობაზე განწესებას.
გადაწყვეტილების დასაბუთება არ შემოიფარგლება მხოლოდ თანამდებობაზე განწესების თაობაზე მიღებული აქტის დასაბუთების მოთხოვნით. საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილია დასაბუთების მოთხოვნა არა მხოლოდ ფორმალურად განწესების აქტთან დაკავშირებით, არამედ – დასაბუთებულობა უკავშირდება თანამდებობის განწესების მთელ პროცესს (როგორ წარიმართა ეს პროცესი და რამ განაპირობა ამა თუ იმ კანდიდატის დანიშვნა ან დანიშვნაზე უარის თქმა). ეს კი პირველ რიგში გულისხმობს შეფასების როგორც კრიტერიუმების, ასევე მთლიანად შეფასების სისტემის ობიექტურ კრიტერიუმებზე მაქსიმალურად აგებას და სუბიექტური კრიტერიუმების მინიმუმამდე დაყვანას. სწორედ ამ პროცესმა უნდა განაპირობოს საბოლოო აქტში შესაბამისი წინაპირობების არსებობისა თუ არარსებობის ობიექტური დასაბუთება, რათა ნათლად იყოს ასახული კანდიდატის თანამდებობასთან შესაბამისობის თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილების საფუძვლები. აღნიშნული მხოლოდ იმ შემთხვევაშია შესაძლებელი, როდესაც თავად პროცესის მომწესრიგებელი კანონმდებლობა ითვალისწინებს შესაბამის სტანდარტებს. მხოლოდ დასაბუთებული გადაწყვეტილების გადამოწმება არის შესაძლებელი, და არა ფორმალურად შედგენილი „შაბლონურად“ დასაბუთებული აქტის.
სახელმწიფო თანამდებობაზე განწესების თაობაზე ობიექტური გადაწყვეტილების მიღებისთვის აუცილებელია, გადაწყვეტილება ემყარებოდეს წინასწარგანსაზღვრულ, შეძლებისდაგვარად ობიექტურ და გადამოწმებად კრიტერიუმებს. ასეთ პირობებში შესაძლებელი ხდება გადაწყვეტილების მიმღები პირების თვითნებობის, მიკერძოებულობისა და დისკრეციული უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების საფრთხეების მაქსიმალურად გამორიცხვა. აუცილებელია, მკაფიოდ განისაზღვროს არა მხოლოდ დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლები, არამედ – ობიექტური და წინასწარგანსაზღვრული, გადამოწმებას დაქვემდებარებადი კრიტერიუმები. აგრეთვე, წინასწარ იყოს დადგენილი თითოეული კრიტერიუმის შეფასების, მათ შორის, ქულათა რანჟირების წესი.
კანდიდატების შერჩევისა და დანიშვნის პროცესის გამჭვირვალობა განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს ისეთ სახელმწიფო თანამდებობებზე განწესებასთან დაკავშირებით, როგორიცაა მოსამართლე. კანდიდატების შერჩევის პროცესის გამჭვირვალობის მიღწევა შეუძლებელი იქნება, თუ შეფასების კრიტერიუმები არ არის მკაფიო და იძლევა დამნიშნავი სუბიექტების თვითნებობის შესაძლებლობას. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მკაფიო და მაქსიმალურად გადამოწმებადი უნდა იყოს, როგორც ობიექტური, ასევე, სუბიექტური კრიტერიუმების საფუძველზე კანდიდატის შეფასების სტანდარტებიც. ნათლად უნდა იყოს ასახული, რა გავლენას ახდენს/უნდა ახდენდეს კანდიდატების შეფასებაზე ობიექტური მახასიათებლები (მაგალითად, კანდიდატის განათლება, აკადემიური თუ პროფესიული გამოცდილება და ა.შ.), შეძლებისდაგვარად მკაფიოდ უნდა იყოს ჩამოყალიბებული სუბიექტური მახასიათებლების შეფასების სისტემაც, რაც საბოლოო ჯამში უზრუნველყოფს როგორც ობიექტური, ასევე, სუბიექტური კრიტერიუმების საფუძველზე მიღებული გადაწყვეტილების დასაბუთებისა და მართებულობის შემოწმების შესაძლებლობას.
ნებისმიერი ობიექტური კრიტერიუმის შეფასებაც კი შესაძლებელია, მოხდეს თვითნებურად, თუ მკაფიოდ არ არის განსაზღვრული ამ კრიტერიუმების გამოყენების წესი. ამა თუ იმ გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრების თაობაზე მსჯელობისას, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული, როგორც შესაფასებელი გადაწყვეტილების ბუნება, ასევე – სასამართლოს კომპეტენცია. მოსამართლის თანამდებობაზე განწესების გადაწყვეტილების გასაჩივრების შემთხვევაში სასამართლოს ობიექტურად არ აქვს და ვერ ექნება შესაძლებლობა სრულყოფილად შეაფასოს კანდიდატის შესაბამისობა, ან გადაწყვეტილების მიმღები სუბიექტის შეფასება ცალკეულ სუბიექტურ კრიტერიუმთან დაკავშირებით. აღნიშნული ერთ შემთხვევაში შეიძლება უკავშირდებოდეს სუბიექტურად შეფასებად კრიტერიუმს, ხოლო ზოგიერთ შემთხვევაში თავად შესაფასებელი საკითხის სპეციფიკას. როდესაც მკაფიოდ არ არის განსაზღვრული თითოეული კრიტერიუმის შეფასების წესი და შესაფასებელი კომპონენტები, მოსამართლისათვის განსაკუთრებით რთულია იმის გადამოწმება, რამდენად სწორად ან/და სამართლიანად განხორციელდა შესაბამისი კომპონენტის შეფასება.“
„საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლი განსაზღვრავს საქართველოს მოქალაქის მიერ სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების ზოგად უფლებას. ეს უფლება დაკავშირებულია პირის მიერ სათანადო პროფესიული მოთხოვნების დაკმაყოფილებასთან, თანამდებობაზე დანიშვნის დასაბუთებული, პირის კვალიფიკაციაზე დაფუძნებული გადაწყვეტილების მიღებასთან და არა მხოლოდ და მხოლოდ საქართველოს მოქალაქეების მიერ თავისუფალი, ფარული ნების გამოვლენასთან. მაგალითისათვის, მიუხედავად იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს კონსტიტუციური სტატუსისა, საქართველოს პარლამენტის მიერ ხსენებული ორგანოს წევრების თანამდებობაზე განწესებისათვის საყოველთაო, ფარული არჩევნების შემოღება მას საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლის დაცვის ქვეშ ვერ მოაქცევს, რადგან, კონსტიტუციური სტატუსიდან გამომდინარე, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ფორმირება მოქალაქეთა ფარული, სრულად მათ სურვილზე დაფუძნებული ნების გამოვლენის საფუძველზე არ არის დადგენილი თავად ძირითადი კანონით. ასევე, კონსტიტუციის 28-ე მუხლთან მიმართებით ვერ იქნება შეფასებადი საქართველოს პარლამენტის მიერ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს არჩევნებში მონაწილეობის შეზღუდვა პროფესიული ან სხვა რომელიმე ნიშნით. უფრო მეტიც, გარკვეულ შემთხვევაში, ამა თუ იმ თანამდებობის დაკავების წესად საყოველთაო და ფარული არჩევნების განსაზღვრა შესაძლოა საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის მოთხოვნების დარღვევასაც კი წარმოადგენდეს და პირიქით, შესაძლოა კონსტიტუციის 28-ე მუხლის დარღვევად შეფასდეს არჩევნების გზით დასაკავებელ თანამდებობაზე პროფესიული სახის მოთხოვნების დაწესება.
აქედან გამომდინარე, მიდგომა, რომლის მიხედვითაც კანონმდებლის მიერ ადგილობრივი თვითმმართველობის აღმასრულებელი ორგანოების პირდაპირი წესით არჩევის დადგენა ხსენებული თანამდებობების დაკავებას საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლით დადგენილ გარანტიად აქცევს, არ გამომდინარეობს საქართველოს კონსტიტუციის მიზნებიდან და აუფერულებს საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის დანიშნულებას. იმ შემთხვევაში, როდესაც საქართველოს კონსტიტუციას სურს თანამდებობის დაკავება სრულად დაუკავშიროს მოქალაქეთა მიერ გამოვლენილ თავისუფალ, ფარულ ნებას, ამას ის პირდაპირ მიუთითებს, ხოლო ადგილობრივი თვითმმართველობის აღმასრულებელ ორგანოებთან მიმართებით მსგავსი კონსტიტუციური ნება არ გამომდინარეობს ძირითადი კანონის არც ერთი დებულებიდან.
კანონმდებლის მიერ ადგილობრივი თვითმმართველობის აღმასრულებელი ორგანოს ხელმძღვანელის თანამდებობის დასაკავებლად პირდაპირი არჩევნების წესის განსაზღვრა თავად ამ თანამდებობის კონსტიტუციურ შინაარსს არ ცვლის. შესაბამისად, ამ თანამდებობის დაკავება უკავშირდება საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის სტანდარტების დაკმაყოფილებას და არა საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლის საფუძველზე ჩატარებულ არჩევნებში გამარჯვებას. საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლი ვერ დაიცავს იმ არჩევნებში მონაწილეობის უფლებას, რომლის გამართვის და ჩატარების საფუძველსაც თავად კონსტიტუცია არ წარმოადგენს. იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლი არ ადგენს მერის/გამგებლის არჩევნების ჩატარების ვალდებულებას, ძირითადი კანონის ამ დებულებით ვერც მერის/გამგებლის თანამდებობის დაკავება იქნება დაცული.“
საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/3/600, 17 მაისი, 2017
„მერის/გამგებლის სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლების კონსტიტუციით დაცულ სფეროსთან მიმართების საკითხი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე გადაწყვიტა 2016 წლის 14 აპრილის №3/2/588 გადაწყვეტილებით საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – სალომე ქინქლაძე, ნინო კვეტენაძე, ნინო ოდიშარია, დაჩი ჯანელიძე, თამარ ხითარიშვილი და სალომე სებისკვერაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილების თანახმად, მერისა და გამგებლის თანამდებობის დაკავების უფლება დაცულია როგორც საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე, ისე 29-ე მუხლებით. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი გამოხატავს პატივისცემას 2016 წლის 14 აპრილის გადაწყვეტილების მიმღები უმრავლესობის მიმართ, ასევე აღნიშნავს, რომ დასახელებული გადაწყვეტილება უაღრესად დიდი მნიშვნელობის მქონეა ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის მაღალი სტანდარტების დადგენისა და კონსტიტუციის განმარტების თვალსაზრისით. ამავე დროს, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი მიიჩნევს, რომ ზემოთ დასახელებული გადაწყვეტილებით დადგენილი სტანდარტი უნდა შეიცვალოს. კერძოდ, მერის/გამგებლის სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლება წარმოადგენს საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის შეზღუდვას და სადავო ნორმებით დადგენილი წესი, რომელიც უკავშირდება მერის/გამგებლის არჩევნებს, არ უნდა იქნეს განხილული როგორც ჩარევა საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებულ საარჩევნო უფლებაში.“
საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/3/600, 17 მაისი, 2017
„მერები/გამგებლები, როგორც აღმასრულებელი ორგანოები ახორციელებენ საჯარო უფლებამოსილებებს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებში. ამდენად, ერთმნიშვნელოვანია, რომ მერის/გამგებლის თანამდებობა წარმოადგენს სახელმწიფო თანამდებობას საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის მიზნებისთვის. შესაბამისად, ამ თანამდებობის დაკავების/არჩევის წესთან დაკავშირებული შეზღუდვების კონსტიტუციურობა შეფასდება საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით. ადგილობრივი თვითმმართველობის აღმასრულებელი ორგანოს ხელმძღვანელი – მერი/გამგებელი წარმოადგენს სახელმწიფო თანამდებობას, რომლის დაკავების უფლება არ არის დაცული საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლით. აქედან გამომდინარე, ეჭვგარეშეა, რომ ხსენებული თანამდებობების დასაკავებლად დადგენილი საკანონმდებლო რეგულაციის კონსტიტუციურობა უნდა შეფასდეს საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით დაცული უფლების ფარგლებში.“
საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/3/600, 17 მაისი, 2017
„სადავო ნორმები ადგენს მოთხოვნებს მერის/გამგებლის თანამდებობის დაკავების მსურველთათვის, არ მიემართება უკვე არჩეულ მერს/გამგებელს და არ არეგულირებს სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების შემდგომ არსებულ სამართლებრივ ურთიერთობებს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ გამოხატული ზემოხსენებული პოზიცია ცხადყოფს, რომ სადავო ნორმები, რომელთაც უფლებაშემზღუდველი ბუნება გააჩნიათ და რომლებიც აწესრიგებენ სახელმწიფო თანამდებობის დაკავებასთან დაკავშირებულ საკითხებს, კერძოდ, პირის მიერ სახელმწიფო თანამდებობის დაკავებამდე არსებულ ურთიერთობებს, უნდა შეფასდეს მხოლოდ საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, ვინაიდან სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლების ეს უფლებრივი კომპონენტი არ არის დაცული საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის მე-2 პუნქტით.“
საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/3/600, 17 მაისი, 2017
«მერი/გამგებელი წარმოადგენენ ადგილობრივი თვითმმართველობის აღმასრულებელი ორგანოების ხელმძღვანელ თანამდებობის პირებს. მათ უწევთ გადაწყვეტილებების მიღება, რომლებიც უნდა პასუხობდეს კონკრეტული თვითმმართველი ერთეულის საჭიროებებს. იმავდროულად, მნიშვნელოვანია, აღნიშნული თანამდებობის პირები ჩართული იყვნენ სახელმწიფოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში, ჰქონდეთ ინფორმაცია სახელმწიფოში მიმდინარე მნიშვნელოვანი პროცესების შესახებ, რადგან ადგილობრივ დონეზე მიღებული გადაწყვეტილებები მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ზოგადსახელმწიფოებრივი ცხოვრების განვითარებაზე და პირიქით. ამდენად, საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენლის მიერ დასახელებული ლეგიტიმური მიზნები ღირებულ სიკეთედ უნდა ჩაითვალოს და მათ მისაღწევად კანონმდებელი უფლებამოსილია დაადგინოს გარკვეული შეზღუდვები, რომელთა კონსტიტუციურობა უნდა შეფასდეს თანაზომიერების პრინციპის გამოყენებით.
განსახილველ შემთხვევაში ყურადღება უნდა გამახვილდეს გამოსადეგობის ელემენტზე. კერძოდ, საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა დაადგინოს, რამდენად არსებობს ლოგიკური კავშირი საქართველოს პარლამენტის მიერ დასახელებულ ლეგიტიმურ მიზანსა და სადავო ნორმებით დადგენილ უფლების შეზღუდვის ფორმას შორის – რამდენად იძლევა სადავო ნორმები დასახელებული ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის შესაძლებლობას.
საქართველოს პარლამენტის მიერ დასახელებული ლეგიტიმური მიზნები შინაარსობრივად შეიძლება დაიყოს ორ ნაწილად: ა) ზოგადად საქართველოს პოლიტიკურ-სამართლებრივ ცხოვრებაში ჩართულობა; ბ) ადგილობრივი თვითმმართველობის საჭიროებების ცოდნა. საკონსტიტუციო სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს ცალ-ცალკე შეაფასოს თითოეული მათგანი.
ბინადრობის ცენზი ვერ იქნება პირის სახელმწიფოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში ჩართულობის გარანტია, ამ გარემოების განმსაზღვრელი უპირობო ან უალტერნატივო საშუალება. პირის მიერ სადავო ნორმებით განსაზღვრული ცენზის დაკმაყოფილება თავისთავად ვერ უზრუნველყოფს პირის ჩართულობას სახელმწიფოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში. ცალკე აღებული საქართველოს ტერიტორიაზე მუდმივად ცხოვრების ფაქტიც a priori არ მიუთითებს, რომ პირი ჩართულია სახელმწიფოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში ან გაცნობიერებული აქვს ქვეყანაში არსებული მდგომარეობა. შესაძლებელია, პირი მუდმივად ცხოვრობდეს საქართველოში, თუმცა საერთოდ არ იცნობდეს/ნაკლებად იცნობდეს ქვეყანაში მიმდინარე სოციალურ-პოლიტიკურ მოვლენებს და პირიქით – საქართველოში მუდმივად არმცხოვრებ პირს ჰქონდეს სრული, ზედმიწევნითი ინფორმაცია ქვეყანაში მიმდინარე მნიშვნელოვან პროცესებთან დაკავშირებით, გააჩნდეს ცოდნა სახელმწიფოს პოლიტიკურ-სამართლებრივი მოწყობის თაობაზე და ა.შ.
ამდენად, აშკარაა, რომ ზოგადად სახელმწიფოს პოლიტიკურ-სამართლებრივ ცხოვრებაში ჩართულობასთან სადავო ნორმებით დადგენილ შეზღუდვას კავშირი არ გააჩნია. იმავდროულად, გასათვალისწინებელია, რომ ადგილობრივი თვითმმართველობის ერთეულებს გააჩნიათ სპეციფიკური საჭიროებები და შესაბამისი ერთეულის აღმასრულებელი ორგანოს ხელმძღვანელის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები, უპირველესად, ადგილობრივ დონეზე არსებულ მოთხოვნებს უნდა პასუხობდეს. მაგალითისთვის, მაღალმთიანი რეგიონები და ა.შ. თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ შეზღუდვა არ არის მიმართული კონკრეტული ტერიტორიული ერთეულის საჭიროებების ცოდნაზე. კერძოდ, სადავო ნორმებით დადგენილ ცენზს პირი დააკმაყოფილებს, თუ იგი მუდმივად ცხოვრობს არჩევნების დანიშვნამდე 2 წლის განმავლობაში საქართველოს ტერიტორიაზე და არა კონკრეტულ თვითმმართველ ერთეულში.
სადავო ნორმებით დადგენილი ბინადრობის ცენზის დაკმაყოფილება არ იძლევა ლოგიკური ვარაუდის საფუძველს, რომ კანდიდატს გაცნობიერებული აქვს კონკრეტული თვითმმართველი ერთეულის ინდივიდუალური საჭიროებები ან/და, ზოგადად, ჩართულია სახელმწიფოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში. კერძოდ, სადავო ნორმებით გათვალისწინებულ შეზღუდვას არ გააჩნია ლოგიკური კავშირი ლეგიტიმურ მიზანთან და, შესაბამისად, სადავოდ გამხდარი ნორმით განსაზღვრული უფლების შეზღუდვის ფორმა წარმოადგენს სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლების შეზღუდვის არათანაზომიერ საშუალებას.“
საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/3/600, 17 მაისი, 2017